Term
|
Definition
|
Nutstheorie/geluksmaximalisatie/klassiek utilisme (economie, strafrecht: zie onder)
|
|
|
|
Term
|
Definition
|
Verbeterd-regel-utilisme/kwaliteitsprincipe/plicht
|
|
|
|
Term
|
Definition
Deontologie: plicht/cat. (stellig, onvoorwaardeiljk, geldt altijd, voor iedereen, niet rolafhankelijk!) imp. (moet je doen)/mens is middel, niet doel/schone handen principe.
Dualistisch mensbeeld: homo noumenon&homo phenomenon. Mens onvrij, maar normatief gezien wel als rationele en autonome mens verantw te houden voor gedrag. |
|
|
Term
|
Definition
| Deugdenethiek/gulden middenweg van deugden/voortreffelijk zijn. Een handelingsmotief moet gewoonte zijn. Dit is rolafhankelijk! Lastig: geen houvast, incompleet, cultuurrelatief. |
|
|
Term
|
Definition
| Argumentatieanalyse (1) inventarisatie 2)analyse argumentatie geheel 3) analyse afzonderlijke argumenten)/auteursanalyse/reflectief evenwicht |
|
|
Term
|
Definition
| V&v/pactum subjectionis: door de burger geautoriseerd ten behoeve van zelfbehoud/overdracht alle natuurlijke rechten/vrijheid aan soeverein/oorlog allen-allen. Autoritair sociaal contract: overheid mag alles doen wat nodig is voor v&v. fatsoenlijke bejegening burgers/proportioneel geweldsgebruik niet nodig. Burger geen rechtssubject, geen drager van grondrechten. Overheidsorganen staan boven wet en zijn niet gebonden aan de wet. Risico: absolute, autoritaire, ongedeelde, onbegrensde machtsuitoefening en machtsmisbruik. Past niet goed in liberale rechtsstaat. |
|
|
Term
|
Definition
| Veiligheid+bescherming eigendommen (geen herverdeling, nachtwakerstaat!) en voorstatelijke verworven rechten van de mens/klassiek liberaal. Overheid draagt zwaard namens burger ten behoeve van v&v, maar ook ten behoeve van de bescherming van de natuurlijke vrijheiden van burgers. Begrensde overheid dus, legaliteitsbeginsel, lex certa. Grondrechtenbescherming, (liberale) rechtsstaat. Dit mag worden gerealiseerd dmv strafrechtelijk stelsel. |
|
|
Term
|
Definition
Alg belang/volk-volk/samenleven en toch vrij/redelijke, rationele mens.
Geen rol voor grondrechten. Volledige vervreemding aan gemeenschap van iedere deelgenoot met al zijn rechten. Zijn ook niet nodig, wat alg belang/alg wil is altijd op het juiste gericht (NIET volonté de tous maar datgene dat een redelijk denkend mens zou willen op het niveau van de samenleving), het kan niet dwalen en heeft altijd voorrang. Burgers die zich verzetten tegen alg wil/alg belang kunnen worden gedwongen deze te gehoorzamen en dus ‘vrij te zijn’. Het alg belang is de norm die rationele burger voor ogen zou moeten hebben. |
|
|
Term
|
Definition
Liberaal-egalitair model (sociaal-liberaal: verzorgingsstaat): herverdeling: 1)vrijheid (= eigendomsrecht, grondrechten, contractsvrijheid) prioriteit/prevaleert2) ongelijkheden wegnemen. Difference principle: ongelijke verdeling van inkomens slechts toelaatbaar zover dit aantoonbaar ten goede komt aan de minst bedeelden (bijv. belastingheffing)
Jusice as fairness: via juiste procedure: procedurele rechtsvaardigheid naar juiste verdeling. 3 universele rechtv beginselen
1) ieder recht op fundamentele vrijheiden 2a) ongelijkheden slechts gerechtv indien: gelijke kansen voor een ieder 3a) ongelijkheden slechts gerechtv indien: ongelijkheid ten goede komt aan minstbed (diff principle)
Paradox: opvattingen burgers irrelevant, want volgens universalistische abstracte democratietheorie is er maar één juiste. Dus wat de democratie dan mss anders wil (democratische invloed van de bevolking op de vormgeving van democratische instituties), zou niet kunnen. |
|
|
Term
|
Definition
| Libertarisch/minimal state/self-ownership/absoluut eigendomsrecht/antiutilist/vrij markt |
|
|
Term
|
Definition
Wereld is geen losse verzameling souvereine rechtsordes meer er is een global legal pluralism. Staten eerst, nu autoriteiten centraal, zowel nat. als int./relatief en gradueel belang/ overlap, verweven, beïnvloeding, botsing en accommodatie. Zo ontstaan bronnen van recht/graduele rechtsvorming. 1 actor valt nu onder meerdere (quasi)juridische regimes/autoriteiten. Verschillende soorten en niveaus van recht. Standpunt: evaluatief: biedt voordelen, vernieuwing! Normatief: moeten zoeken naar procedures en praktijk om met deze hybride rechtsordes om te gaan.
2 hoofdvarianten: substantive & proceduralist (p. 155)
7 theoretische benaderingen (p. 167) |
|
|
Term
|
Definition
| Rechtspositivisme: commands enforced by sanctions, iets is altijd recht als het gehandhaafd wordt en er dus sprake is van zekerheid. (zie verschil Radbruch) |
|
|
Term
|
Definition
| Rechtspositivisme: union of primary (gedragsregels) & secondary rules (erkenning, verandering en toepassing), rechtvaardiging ogv mensbeeld |
|
|
Term
|
Definition
|
Natuurrecht: minimale morele vereisten/rechtvaardiging ogv rechtsidee.
Recht is gericht op 3 waarden: rechtszekerheid, rechtvaardigheid, doelmatigheid. Radbruchformule: rechtszekerheid weegt zwaarst, tenzij strijd positieve wet met gerechtigheid onverdraaglijk is (strijd met andere 2 waarden dus), dan is toch dat gehandhaafde recht geen recht! (zie verschil Austin)
|
|
|
|
Term
|
Definition
Zowel (procedureel) natuurrecht als juridisch interactionisme: internal morality of law
8 beginselen van de rechtsstaat (‘wat is goed recht?’), regels moeten:
1) algemene strekking hebben
2) kenbaar en publiek zijn
3) geen terugwerkende kracht hebben
4) helder en begrijpelijk zijn
5) intern consistent, niet-tegenstrijdig zijn
6) niet het onmogelijke eisen
7) relatief stabiel zijn
8) er moet overeenstemming zijn tussen regels & hun toepassing
verhouding wetgever-burger is obv wederkerigheid/reciprociteit. Waarom heeft deze een morele dimensie?
1) garanderen een minimale morele kwaliteit
2) recht bindt niet alleen wetgever, maar ook de machtigen
3) wil wetgever loyaliteit, dan burger als autonome burger behandelen
4) open communicatiekanalen ter effectief recht |
|
|
Term
|
Definition
| Interpretivisme: recht = argumentatie, feitelijke en normatieve dimensies niet te scheiden. 1) we construeren het recht als een coherente doctrine van regels, beginselen, idealen 2) beginselen zowel juridisch als moreel 3) daarom zijn feitelijke en morele dimensies niet te (onder)scheiden |
|
|
Term
|
Definition
Recht is handelingspraktijk waarin recht en moraal verweven zijn, we onderscheiden: enacted law (the result of an explicit anactment by a legal authority in terms of explicitly formulated rules, in form of black letter law, originating in a vertical relationship) en interactional law (set of reciprocally adjusted expectations, arising from conduct, often implicit, originating in more or less horizontal relationships)
Uitdagingen rechtstheorie 21 eeuw: groei black letter law, interactief recht, GLP, sterke dynamiek. |
|
|
Term
|
Definition
Democratie = partijenstaat, gebaseerd op vrijheid, er is geen waarheid. Relativisme. Meningsverschil hoort bij democratie. Agree to disagree. Meerderheidsprincipe/majoritairian view. Compromisvorming wel nodig.
Radbruch vult dit aan: wil dit werken, dan ook rechtsstaat, scheiding machten, sociale gerechtigheid, fundamentele rechten nodig. |
|
|
Term
|
Definition
| Elititische democratie. Democratie = concurrentie om macht tussen de verschillende elites van bestuurders. Partijenkartel? Volk dus niet. Alg belang/volkswil: zijn illusies, niet tegelijk realiseerbaar. |
|
|
Term
|
Definition
Kritiek op checks&balances van Madison, want risico op tirannie door minderheid.
kritiek op populistisch model: er is zelden echt een meerderheid die regeert. Hij vindt: democratie is regering door minderheden! |
|
|
Term
|
Definition
Consensusdemocratie/coalitiedemocratie/verzuiling/segmenten: dus poldermodel.
Zwart-wit vraagstellingen doorkruisen compromissen. Keerzijde: risico elitisme, partijenkartel, corporatisme, stroperigheid. |
|
|
Term
|
Definition
Kritiek op Schumpeter en Dahl!
Participatiedemocratie/meewegen/verantw voelen door alle burgers vereist |
|
|
Term
|
Definition
| anti-paternalistisch/filosofisch liberalisme/utilistisch/On Liberty: 3 vrijheiden (vrijheid van zelfverwezenlijking, denken&spreken, handelingsvrijheid) + schadebeginsel (vrijheid – mits anderen geen schade worden toegebracht) wel paternalistisch optreden tav geestelijk gestoorden/onder ontwikkelde volkeren / minderjarigen /verslaafden/diegenen die eigen vrijheid gebruiken om die van anderen aan te tasten. |
|
|
Term
|
Definition
Legal moralism: taak overheid: publieke moraal beschermd door de overheid en het strafrecht. Taak vh recht: bewaken vrijheden EN bewaken morele principes samenleving.
1. Iedere samenleving: publieke, gedeelde moraal
2. Dat moraal is cement, zonder dat kan samenleving niet voortbestaan
3. Publieke moraal moet via strafrecht worden afgedwongen
4. Het wordt bepaald door man op de straat (reasonable man) obv common sense. Sprake van intolerance, indignation and disgust? Dan een verbod! |
|
|
Term
|
Definition
| Libertair paternalisme: nudge. Duwtje in de juiste richting, drang, geen dwang. Vrijheid burger blijft max (=liberalisme), overheidsaaansturing ten behoeve van gezondheid, geluk en welzijn (= paternalisme). Mensbeeld: niet homo economicus, maar human, handelen is niet altijd rationeel. |
|
|
Term
|
Definition
| Utilistisch, antimoralistisch, antipaternalistisch |
|
|
Term
|
Definition
Justice, what is the right thing to do? Kritiek op utilisme&liberalisme.
Draagmoederschap: tainted consent (kennisgebrek), strijd met ideaal van goede samenleving, doel (telos) zwangerschap (band moeder-kind) ondergraven, leidt tot commercialisering, instrumentalisering en degredation van menselijke lichaam. Deugdenethiek!/morele grenzen vermarkting mens/menselijke waardigheid Kant. |
|
|
Term
|
Definition
| Kinship: ieder rol in gemeenschap, je dient die rol, dat staat vast. Wederzijdse afhankelijkheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Westers individualisme past niet. Informatie voor het westen: economische rechten als bestaansminimum en wederzijdse verplichtingen gemeenschap-individu. |
|
|
Term
|
Definition
| Mensenrechten vnml niet in het westen, want tiranniek, geen tolerantie, religieuze vrijheid, despotisch. |
|
|
Term
|
Definition
| Mensenrechtenverklaring: niet statisch of homogeen, in de praktijk verschillend door cultuurverschillen |
|
|
Term
|
Definition
8 beginselen:
1) rechtsnormen niet retroactief, maar openbaar en helder
2) rechtsnormen relatief stabiel
3) maken van particuliere rechtsnormen moet geleid worden door open, stabiele, heldere en algemene regels
4) rechterlijke macht dient onafhankelijk te zijn
5) beginselen ‘natural justice’ in acht: fair hearing, no bias/hoor en wederhoor
6) rechters bewaken deze set beginselen
7) rechtspraak toegankelijk
8) geen discretionaire bevoegdheid voor rechtshandhavende instituties (let op: transparantie/openbaarheid van recht staat hier niet tussen) |
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
|
Definition
| Checks & balances. Extra checks kunnen overheid wel lastiger maken om effectief te functioneren. |
|
|
Term
|
Definition
Contingent redelijk natuurrecht: equal concern & respect in de consitutie (constitutionele opvatting van democratie), ziet op democratie en grondrechten, kijkt naar botsing ermee met andere belangen.
1) concern: human beings are capable of suffering and frustration
2) respect: human beings who are capable of forming and acting on intelligent conceptions of how their lives should be lived
3) equal concern and respect. Treatment as an equal, doesnt mean equal treatment
Voor het meerderheidsprincipe (majoritairian view), mits minderheden beschermd (dmv grondrechten en veiligheidskleppen) à recht op gelijke zorg en respect wordt gerealiseerd door gelijke stem en meerderheidsprincipe, door minderheidsrechten, door rechterlijke bescherming van eerlijke verkiezingen en van minderheidsrechten, checks and balances om uitkomsten van besluiten te toetsen aan grondrechten).
Verwerpt gedachte recht op vrijheid! |
|
|
Term
|
Definition
5 fictieve ideaaltypische posities van een samenleving (en hun nadelen)
1) utilitaria (Bentham,Mills)à geen ruimte voor mensenrechten
2) communitaria (?) à mensenrechten te abstract, ficties
3) proletaria (communistisch Marx)à mensnrechten anachronistisch en overbodig
4) libertaria (Nozick) à geen gelijk respect voor alle burgers, absolute rechten zonder rekening met belangen van anderen
5) egalitaria (Rawls)à niet haalbaar en stabiel in een libertair gebaseerde markt waarin naties/etniciteit/godsdiensten dominant zijn |
|
|
Term
|
Definition
| utilisme, humanisering, sociale contract Locke, X doodstraf, lex certa, legaliteitsbeginsel |
|
|
Term
|
Definition
| Utilisme (strafrecht), deterministisch mensbeeld, toekomstgericht, generale en speciale preventie, nut/effectiviteit centraal |
|
|
Term
|
Definition
| Retributivisme, evenredigheid en proportionaliteit van straf, rationele mens, vergeldingsprincipe, kijkt naar verleden (ernst van feit bepaalt zwaarte straf), dualistisch mensbeeld |
|
|
Term
|
Definition
| Abolitionisme, afschaffing strafrecht, alternatieven in geschilbeslechting, afschrikking en vergelding worden bij strafrecht niet goed gediend |
|
|
Term
|
Definition
| 3 verantw’heden van advocaat toen (belang vd client, openheid en respect naar de rechter, gerechtv belangen van anderen à dit was niet met elkaar in tegenspraak) Belang cl lijkt tegenwoordig primaire opdracht, geheimhoudingsplicht belangrijker geworden. U vraagt, wij draaien. Maar waar ligt dan nu de verantwoordelijkheid van de advocaat? –nu moeten we eigenlijk meer letten op: reciprocal agency (wederzijdse rolverdeling adv en cl: je bent niet ondergeschikt aan je client). |
|
|
Term
|
Definition
| Contrived ignorance: expres onwetend |
|
|
Term
|
Definition
Rechtsstaat is een meerzijdig ideaal met formele/procedurele/inhoudelijke (grondrechtelijke of waarden-) kenmerken.
1) vorm en wijze totstandkoming regels. Waarde = rechtszekerheid.
2) gehoord worden en argumenten uitwisselen. Waarden = participatie&argumentatie.
(burgers participeren en worden gehoord, eerlijk en onpartijdig proces is nodig)
3) (trias politica-)grondrechten. Waarden = vrijheid&gelijkheid. |
|
|
