Term
| 1. Jakie są związeki etyki z psychologią? Co je łączy? |
|
Definition
Wspólne wartości: Obie dziedziny dążą do poprawy jakości życia i szacunku dla człowieka.
Etyka jako fundament działań psychologa: Dostarcza norm postępowania, które zapobiegają nadużyciom i wspierają profesjonalizm.
Zastosowanie praktyczne: Etyka reguluje wszystkie aspekty pracy psychologa – diagnozę, terapię, badania naukowe, edukację i działalność społeczną. |
|
|
Term
| 1. Jakie są cele etyki w psychologii? Po co się ją tam stosuje? |
|
Definition
Ochrona godności i praw jednostki: Zapewnienie szacunku dla autonomii i prywatności klientów.
Zapobieganie nadużyciom: Ograniczanie działań szkodliwych lub nieetycznych.
Utrzymanie wysokich standardów zawodowych: Dbanie o jakość usług psychologicznych.
Budowanie zaufania społecznego: Psycholog jako zawód zaufania publicznego musi kierować się przejrzystością i odpowiedzialnością. |
|
|
Term
| 1. Jakie są zadania etyki w psychologii? |
|
Definition
Opracowanie kodeksów etycznych: Zapewnienie jasnych wytycznych zawodowych.
Edukacja i szkolenia: Wdrażanie zasad etyki w programach edukacyjnych.
Rozwiązywanie dylematów etycznych: Ułatwianie podejmowania decyzji w trudnych sytuacjach zawodowych. |
|
|
Term
| 2. Jakie są modele etyki stosowanej? |
|
Definition
- model ,,od góry do dołu"
- model ,,od dołu do góry"
- koherentyzm (model koherencyjny??) |
|
|
Term
| 2. Opisz na czym polega model ,,od góry do dołu" (etyka stosowana). Jakie są jego wady? |
|
Definition
zastosowanie OGÓLNYCH reguł do PRZYPADKÓW, które przebiegają według tego SCHEMATU: (rozumowanie teoretyczne)
1) Każdy akt o deskrypcji A (gatunkowo określony akt np. kłamstwo, zabójstwo) jest obligatoryjny - ogólna zasada, że wszystkie akty spełniające pewien opis [np. “udzielanie pomocy potrzebującym”] są moralnie wymagane (obligatoryjne).
2) Akt b jest aktem o deskrypcji A - konkretny przypadek (b) pasujący do ogólnej kategorii [,,jałmużna" wpisuje się w ,,pomoc potrzebującym"]
3) Akt b jest obligatoryjny - akt b spełnia kryteria ogólnej zasady, to musi być także obligatoryjny (czyli moralnie wymagany) [,,jałmużna" jest moralnie wymagana :)]
Wady (krytyka):
1. Priorytet teorii nad praktyką - nie uwzględnia kontekstów, norm kulturowych i społecznych; nie wskazuje, które wartości są nadrzędne [kłamstwo vs ujawnienie tajemnicy] - działanie jednocześnie zakazane i obligatoryjne
2. Regres racji uzasadniających do nieskończoności - można mnożyć w nieskończoność kolejne uzasadnienia dlaczego ,,coś" jest moralnie właściwe
[Jeśli zasady moralne wymagają uzasadnienia w jeszcze bardziej fundamentalnych zasadach, to: gdzie jest ostateczna podstawa norm moralnych?]
rozwiązanie problemu 2. może być uzasadnienie wrtości samo w sobie lub wystarczająca irracjonalność odrzucenia danej wartości (w dzisiejszych czasach nie ma takich)
zastosowanie modelu ,,od góry do dołu" - w prostych, jednoznacznych sytuacjach |
|
|
Term
| 2. Opisz na czym polega model ,,od dołu do góry" (etyka stosowana). Jakie są jego wady? |
|
Definition
Wyjście od sytuacji ,,tu i teraz", bo moralne przekonania się zmieniają - od konkretnego przypadku do ogólnych zasad, kazuistyka (analiza kauzusów), pragmatyzm i partykularyzm.
Zasady są pochodnną analizy przypadków - powstają na ich podstawie
A. Zwolennicy
- uwzględnia więcej czynników niż klasyczna dedukcja
- doświadczenie w rozwiązywaniu dylematów pomaga pokonywać kolejne
- można podobnie ocenić przypadki, jeśli da się wykazać między nimi moralne relewantne (ważne) podobieństwo
B. Krytycy
- aby wykazać moralne relewantne podobieństwo musi być jakaś reguła - model zakłada istnienie reguł, zasad
- wartości, na które się powołujemy, również muszą być określone z góry, reguły
- nie da się wykluczyć stronniczości sędziów (nawet ze zuniwersalnionymi?? wartościami) |
|
|
Term
| 2. Opisz na czym polega koherentyzm (model koherencyjny)(etyka stosowana). Jakie są jego wady? |
|
Definition
Zasady powinny być specyfikowane względem przypadku, a analiza przypadku powinna być w świetle zasad (czy to się aby nie wyklucza? maybe..)
- sposób pogodzenia obu postulatów to zastosowanie modelu "refleksynej równowagi" lub "teorii koherencyjnej"
- refleksyjna równowaga (John Rawls) składa się z: 1. rozważnych sądów dokonywanych w sytacji pierwotnej (hipotetyczna sytuacja sprzyjająca kierowaniu się warunkami sprawiedliwości, weryfikująca czy nasze sądy byłyby bezstronne i słuszne), 2. jeśli w sądach pojawiają się rozbieżności - rewidujemy nasze poglądy lub modyfikujemy opis sytuacji wyjściowej, 3. próby i błędy - osiągamy stan wyważenia, spójność poglądów i uzasadnianych racji
+ model nie jest zawieszony w “teoretycznej próżni”
+ nie jest oparty na niezmiennych regułach
- sama spójność nie jest wystarczającą podstawą do uznania sądów za słuszne
- spójność, jak i bezstronność nie jest kategorią “etycznie samodzielną”- nie generuje sama ani działań słusznych ani niesłusznych |
|
|
Term
| 3. Jakie są cechy zawodu zaufania publicznego? |
|
Definition
1. Uzyskiwanie od klienta informacji dotyczących prywatnych, intymnych spraw.
2. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej.
3. Kierowania się w relacjach z klientem zasadami etyki zawodowej.
4. Posiadanie specjalistycznego wykształcenia, przygotowującego do
wykonywania tego zawodu. |
|
|
Term
| 3. Jakie działania względem klienta i swojej osoby powinien podejmować psycholog, jako przedstawiciel zawódu zaufania społecznego? |
|
Definition
Działania dla klienta:
- działania na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu: należy dbać o dobro, stan oraz chronić przed szkodą czy minimalizować cierpienie.
- obowiązuje go tajemnica zawodowa
- sprawiedliwe odnoszenie się do każdego klienta, np. różnice kulturowe (rozwiązanie: stałe poszerzanie wiedzy i kompetencji)
Działania dla psychologa:
- stała dbałość psychologa o własne kompetencje zawodowe
- dbałość o stan psychiczny i fizyczny w trakcie wykonywania zawodu
- zasada integralności- potrzeba poddawania przez psychologa refleksji własnego systemu wartości
- samoświadomość- granice własnych kompetencji (techniki diagnostyczne i terapeutycznych)
- odpowiedzialność zawodowa (też: ścisłe przestrzeganie roli zawodowej, unikanie sytuacji konfliktu ról społecznych) |
|
|
Term
| 4. Jakie są cechy relacji psycholog - klient? |
|
Definition
- unikatowość (każdy klient ma wyjątkową sytuację)
- relacja jest oparta na zaufaniu
- dobrowolość (wyjątki prawne i psychologiczne)
- psycholog działa w granicach swoich kompetenji (diagnosta-orzecznik ≠ terapeuta)
- niesymetryczny charakter (usługa, przewaga autorytetu nad klientem)
- poszanowanie autonomii klienta
- informacja zwrotna, postępy
- prywatność i intymność
- zapewnienie profesjonalnej opieki (nawet przy zakończeniu współpracy) |
|
|
Term
| 5. Jakie 4 pytania musi sobie zadać psycholog przed podjęciem decyzji uwzględniając etykę w pracy psychologa? |
|
Definition
1. Czy zamierzone działanie nie oznacza krzywdy osób, zwierząt lub utraty wolności?
2. Czy działanie nie jest sprzeczne z prawem?
3. Czy nie łamie postanowień kodeksu etycznego?
4. Czy planowane działanie jest zgodne z sumieniem psychologa? |
|
|
Term
| 5. Jak ma przebiegać proces decyzyjny uwzględniając etykę w pracy psychologa? (8 punktów) Kocher, Keith-Spiegel, Francis |
|
Definition
1. Zidentyfikowanie problemu jako kwestii natury moralnej
2. Porównanie zaistniałego problemu z już odnotowanymi w celu odnalezienia istniejących
procedur jego rozwiązania (kodeks APA)
3. Rzetelne przeanalizowanie wszelkich czynników, które mogą mieć wpływ na podejmowaną decyzję
4. Konsultacja z doświadczonymi i zaufanymi specjalistami
5. Oszacowanie praw, odpowiedzialności i ewentualnych strat, jakie mogą ponieść wszelkie osoby uwikłane w dany problem na skutek podjętej przez nas decyzji
6. Refleksja nad rozwiązaniami alternatywnymi w stosunku do decyzji, jaką mamy zamiar podjąć
7. Wyliczenie i oszacowanie wszelkich konsekwencji, jakie mogą wyniknąć z podjętej decyzji
8. Podjęcie decyzji i jej urzeczywistnienie
generalnie to analizujesz z każdej możliwej strony, zastanawiasz się jakie straty mogą ponieść strony |
|
|
Term
| 5. Wymień/ opisz swoimi słowami 6 zasad pomocnych w podejmowaniu decycji uwzględniając etykę w pracy psychologa? |
|
Definition
1. Sądy winny być wydawane w dobrej wierze i w przekonaniu, że uda się nam uzdrowić sytuację
2. Rozwiązania kazusów nie mogą przebiegać dramatycznie
3. Właściwe procedury będą wynikiem decyzji, w których decydent zachowa dystans i bezstronność względem wszystkich stron zaangażowanych w daną sytuację
4. W podejmowanej decyzji należy uwzględnić kluczowe zasady etyczne i postanowienia kodeksu
5.Należy wnikliwie oszacować ryzyko podejmowanych decyzji
6. O ile to możliwe, o tyle należy unikać rozwiązań, które wywołują agresję - w praktyce społecznej są to często rozwiązania kontraproduktywne |
|
|
Term
6. Jakie są reguły naukowej rzetelności
psychologa-badacza? |
|
Definition
- unikanie nieuczciwości badawczej, takiej jak fabrykowanie danych, fałszowanie wyników czy plagiat, dopisywanie siebie do czyjejś pracy
- rzetelność, staranność i sumienność w swojej pracy, nie dopuszczanie się niedbalstwa
- dbałość o obiektywizm, czyli nie manipulowanie wynikami w celu uzyskania pożądanych efektów.
- dokładność dokumentacji przebiegu badań, aby wyniki mogły zostać zweryfikowane przez innych naukowców. |
|
|
Term
| 6. Jakie są reguły lojalności wobec uczestników badań przestrzegane przez psychologa - badacza? |
|
Definition
- ważne, aby nie wyrządzić krzywdy, czyli nieuprawnionej szkody
- lojalność przez troszczenie się o badanych, dbanie o dobre warunki
- nienaruszanie autonomii badanych, badania bez niesprawiedliwości
- zasada szacunku dla osób
- zasada dobroczynności- działanie dla czyjegoś dobra
- zasada sprawiedliwości- sprawiedliwość rozdzielcza, czyli korzyści i ciężarów z jakimi wiążą się badania
- zasada świadomej zgody -musi być informacja, zrozumienie informacji i dobrowolność udzielenia zgody
- postulat właściwej proporcji ryzyka i korzyści- balans szkód i korzyści z badania, tylko jeśli proporcja jest właściwa to można uzyskać aprobatę
- postulat sprawiedliwości czy bezstronności w wyborze uczestników |
|
|
Term
| 6. Jakie są reguły pożyteczności wyników badawczych psychologa - badacza? |
|
Definition
- dbałość o to, by badania przynosiły realne korzyści nauce i społeczeństwu
- nie wolno prowadzić badań „dla samego eksperymentowania”, jeśli ich wyniki nie mają praktycznego zastosowania lub nie przyczyniają się do rozwoju wiedzy
- badania powinny przynosić więcej pożytku niż potencjalnych szkód, co oznacza, że korzyści naukowe muszą przewyższać ewentualne ryzyko dla uczestników |
|
|
Term
| 8. Jakie były cel, procedura, wyniki badania Ascha (przykłady badań naukowych, dzięki którym powstały pierwsze regulacje etyczne)? |
|
Definition
Badanie nad wpływem społecznym Solomona Ascha (1951)
Cel badania: Zbadanie wpływu presji grupy na jednostkę i mechanizmów konformizmu.
Procedura: W grupie 8 osób tylko jedna była rzeczywistym uczestnikiem – reszta to pomocnicy eksperymentatora. Zadanie: wskazanie odcinka, który miał taką samą długość jak wzorcowy. Pomocnicy celowo podawali błędne odpowiedzi, aby sprawdzić, czy uczestnik ulegnie presji grupy.
Wyniki: 1/3 odpowiedzi uczestników była błędna, zgodna z opinią grupy. 68% odpowiedzi było poprawnych mimo presji grupy. 25% uczestników nigdy nie uległo konformizmowi, ale 1/3 często poddawała się wpływowi grupy.
Wnioski: Eksperyment pokazał, że presja społeczna może wpływać na decyzje jednostki, nawet jeśli są one sprzeczne z rzeczywistością. Wykazał, jak silny jest wpływ grupy na ludzkie zachowanie. |
|
|
Term
| 8. Jakie były cel, procedura i wyniki badania Milgrama (przykłady badań naukowych, dzięki którym powstały pierwsze regulacje etyczne)? |
|
Definition
Badanie dotyczące posłuszeństwa Stanleya Milgrama (1961)
Cel: Sprawdzenie, w jakim stopniu ludzie są skłonni do posłuszeństwa wobec autorytetu, nawet jeśli oznacza to wyrządzanie krzywdy innym.
Procedura: Uczestnicy myśleli, że biorą udział w badaniu nad wpływem kar na uczenie się. Przydzielano im rolę „nauczyciela” (w rzeczywistości wszyscy byli nauczycielami, a „uczeń” był podstawionym aktorem). „Nauczyciele” mieli aplikować coraz silniejsze wstrząsy elektryczne (od 15V do 450V) „uczniowi” za każdą błędną odpowiedź. „Uczeń” nie otrzymywał rzeczywistych wstrząsów, ale udawał ból, krzyki i błagania o przerwanie badania. Eksperymentator (autorytet) nakłaniał uczestników do kontynuowania.
Wyniki: 65% uczestników podało maksymalny, 450-woltowy wstrząs, mimo że „uczeń” krzyczał i przestawał reagować. Nikt nie odmówił przed osiągnięciem 300V. Uczestnicy wykazywali silny stres, ale większość podporządkowała się autorytetowi. Pokazało, jak silnie ludzie poddają się autorytetowi, nawet gdy ich działanie jest sprzeczne z normami moralnymi. Było inspiracją do badań nad wpływem społecznym i złem sytuacyjnym. |
|
|
Term
| 8. Jakie były cel, procedura i wyniki badania Zimbardo (przykłady badań naukowych, dzięki którym powstały pierwsze regulacje etyczne)? |
|
Definition
Stanfordzki eksperyment więzienny Philipa Zimbardo (1971)
Cel badania: Sprawdzenie, jak przypisanie ról „strażnika” i „więźnia” wpływa na zachowanie i psychikę uczestników.
Procedura: 24 studentów podzielono losowo na „więźniów” i „strażników”. „Więźniowie” przebywali w więzieniu 24/7, „strażnicy” pracowali 8h dziennie. Strażnikom nie wolno było stosować przemocy, ale nie instruowano ich co do sposobu działania.
Wyniki: Uczestnicy szybko zaadaptowali się do ról. „Strażnicy” stali się dominujący, agresywni i poniżali „więźniów”. „Więźniowie” byli bierni, odczuwali lęk, depresję i bezradność. Pojawiły się silne reakcje emocjonalne – napady płaczu, stres, gniew.
Zakończenie: Eksperyment, zaplanowany na 2 tygodnie, przerwano po 6 dniach z powodu negatywnych skutków psychicznych u uczestników. „Strażnicy” byli zawiedzeni, „więźniowie” odczuli ulgę.
Wnioski: Sytuacja i przypisane role mogą silnie wpływać na ludzkie zachowanie, prowadząc do nadużyć i utraty kontroli nad własnymi działaniami.
Wszystkie wykorzystały procedure decepcyjną- wprowadzenie w błąd badanych co do celu badania
• Osoby badane zostały poddane niezwykle silnym czynnikom stresogennym
• Zbyt duże koszty ponoszone przez osoby badane –poczucie winy, spadek samooceny
• Pomimo zastosowania procedury debriefingu ryzyko spadku zaufania do badań naukowych (wyjściem jest zgoda drugiego rzędu – zgoda na udział w badaniu z oszukiwaniem, co do celu) |
|
|
Term
| 8. Jakie są wnioski płynące z badań Ascha, Milgrama, Zimbardo? (przykłady badań naukowych, dzięki którym powstały pierwsze regulacje etyczne) |
|
Definition
Wnioski: Sytuacja i przypisane role mogą silnie wpływać na ludzkie zachowanie, prowadząc do nadużyć i utraty kontroli nad własnymi działaniami.
Wszystkie wykorzystały procedure decepcyjną- wprowadzenie w błąd badanych co do celu badania
• Osoby badane zostały poddane niezwykle silnym czynnikom stresogennym
• Zbyt duże koszty ponoszone przez osoby badane –poczucie winy, spadek samooceny
• Pomimo zastosowania procedury debriefingu ryzyko spadku zaufania do badań naukowych (wyjściem jest
zgoda drugiego rzędu – zgoda na udział w badaniu z oszukiwaniem, co do celu) |
|
|
Term
| 9. Jakie 3 zasady ochrony uczestników badania? Jakie są przykłady naruszenia każdej z tych zasad? - raport belmoncki |
|
Definition
gdzie są granice między badaniem a praktyką? należy przyjąć ogólną regułę, że jeśli w jakiejś czynności zawiera się pewien element badania, czynność ta powinna podlegać ocenie w celu ochrony ludzkich uczestników
1. Zasada poszanowania osób
Zakłada, że uczestnicy badań mają prawo do autonomii i świadomej zgody. Naruszeniem tej zasady było:
• Eksperymentowanie na więźniach w nazistowskich obozach koncentracyjnych bez ich zgody.
• Badanie w Tuskegee – uczestnicy nie byli informowani o celu badań i nie mieli możliwości wycofania się.
2. Zasada dobroczynności
Mówi, że badacze powinni maksymalizować korzyści i minimalizować szkody. Naruszenia:
• Eksperymenty nazistowskie i badanie w Tuskegee narażały uczestników na cierpienie i śmierć bez żadnej korzyści dla nich.
3. Zasada sprawiedliwości
Odnosi się do równego traktowania uczestników i sprawiedliwego podziału ryzyka. Naruszenia:
• W Tuskegee wykorzystywano wyłącznie ubogich czarnoskórych mężczyzn, mimo że badana choroba dotyczyła szerszej populacji.
• W obozach koncentracyjnych ofiary eksperymentów były wybierane arbitralnie i zmuszane do udziału. |
|
|
Term
| 10. Jak powinien zachowywać się psycholog - badacz wobec członków społeczności naukowej? |
|
Definition
1. prowadzenie (i to najczęściej w zespole) badań naukowych oraz sporządzanie raportów z tych badań i ich publikowanie
2. sporządzanie recenzji (krytyka naukowa)
3. opieka nad pracami magisterskimi i doktorskimi |
|
|
Term
| 11. Jakie są przykłady nieetycznych działań współczesnych naukowców (np. Stapel, Macchiarini, Wakefield)? |
|
Definition
1. Diederik Stapel - współzałożyciel TiBER, Instytutu Badań nad Ekonomią Behawioralną
w Tilburgu, dziekan wydziału nauk społecznych i behawioralnych. Dostarczał dane studentom
i doktorantom, którzy nie musieli zbierać ich samodzielnie -> fałszowanie badań naukowych, kilkadziesiąt wycofanych publikacji (czasopisma recenzowane). Przyznał się do oszustwa, ale zaprzeczał byciu wyrachowanym oszustem
- Fake: „w zaniedbanym otoczeniu (na przykład pośród zrujnowanych bungalowów pokrytych graffiti) jesteśmy bardziej skłonni do powielania negatywnych stereotypów na temat ciemnoskórych niż w schludnych okolicznościach dużych miast”, ale dane te nie są przełomowe.
- Remedium – powtarzalność eksperymentów (np. CERN)
2. Paolo Macchiarini- włoski chirurg, profesor wizytujący i dyrektor w Karolinska Institut i w Rosji.
Odkrycie przełomowe w medycynie regeneracyjnej- plastikowe tchawice z komórkami macierzystymi. Pominięcie badań klinicznych→ śmierć 7 z 8 pacjentów – niektóre z nich żyły dobrze przed operacją. Zaprzeczał zamiarowi wyrządzenia krzywdy, sąd uznał, iż zdawał sobie sprawę z ryzyka, cierpienia ofiar i wykazał się wobec tego obojętnością. Życie prywatne analogiczne do naukowego- rodziny w różnych krajach, powoływanie się na znajomości z prezydentami
i papieżem. 2023 r. – skazany na 2,5 roku więzienia przez Szwecję
3. Andrew Wakefield, 1997, „Lancet” związki między szczepieniami a autyzmem, badania sfałszowane, przyjął pieniądze za uczestnictwo w pozwie rodziców (przed badaniami), dożywotnio odebrane prawo do wykonywania zawodu lekarza. |
|
|
Term
| 12. Jak zapobiegać nieetycznym zjawiskom w nauce? |
|
Definition
|
|
Term
| 13. Jakie są zagrożenia w pracy będąc psychologiem-badaczem? |
|
Definition
1. Problem świadomej zgody
2. Okłamywanie osób badanych
3. Poufność, prywatność, anonimowość
4. Naruszanie badanej autonomii i jednostki w trakcie badania naukowego, narażanie osób na przeżywanie dyskomfortu |
|
|
Term
| 14. Na czym polega problem świadomej zgody osoby biorącej udział w badaniu naukowym? |
|
Definition
Uczestnicy badania muszą być w pełni poinformowani o celu badania, procedurach, ryzykach
i potencjalnych korzyściach. Brak jasnej, świadomej zgody może prowadzić do naruszenia autonomii uczestników |
|
|
Term
| 15. Na czym polega problem okłamywania osoby biorącej udział w badaniu naukowym? |
|
Definition
| Stosowanie procedury decepcyjnej, polegającej na wprowadzaniu uczestników w błąd co do celu lub charakteru badania. Choć czasem jest to uzasadnione, należy zapewnić, że uczestnicy będą poinformowani o prawdziwym celu eksperymentu po jego zakończeniu. |
|
|
Term
| 16. Na czym polega problem zapewnienia poufności danych osoby biorącej udział w badaniu naukowym? |
|
Definition
- oznacza to konieczność podjęcia szeregu środków ochrony, aby dane osobowe uczestników były zabezpieczone przed nieuprawnionym dostępem i niewłaściwym wykorzystaniem
- wszystkie dane zbierane podczas badania (np. wyniki testów, wywiady, nagrania audio/wideo) muszą być przechowywane w sposób bezpieczny
- uczestnicy powinni być poinformowani, jakie dane będą zbierane, w jakim celu, i przez jaki okres będą przechowywane (powinno to obejmować również informacje o tym, kto będzie miał dostęp do tych danych)
- zapewnienie anonimowości uczestników (np. przez usunięcie danych identyfikujących lub przypisanie pseudonimów) lub pseudonimizację (gdzie dane są połączone z pseudonimami, ale w razie potrzeby mogą zostać zidentyfikowane)
- tylko upoważnione osoby (np. badacz i jego zespół) powinny mieć dostęp do danych wrażliwych
- uczestnicy powinni wyrazić zgodę na wykorzystanie swoich danych przed rozpoczęciem badania (zgoda ta musi być dobrowolna, świadoma i oparta na pełnej informacji, uwzględniając informacje o procedurze badawczej oraz metodach ochrony danych) |
|
|
Term
| 17 - 25 jeszcze brak inf w notatce |
|
Definition
|
|
Term
| 26. Jakie są kłopty z „normalnością” w moralnym wymiarze diagnozy psychiatrycznej? |
|
Definition
1. Problematyczność granicy „normalność vs. nienormalność”
• Nie istnieje jednoznaczna definicja normy psychicznej, co utrudnia klasyfikację zaburzeń.
• Diagnoza psychiatryczna często zawiera element wartościowania – np. DSM-5 odnosi się do norm społecznych.
• Pojęcia takie jak lęk czy złudzenie są trudne do jednoznacznej, obiektywnej kwalifikacji.
2. Relacja diagnozy i terapii – brak jednolitego podejścia
• Nie ma jednej powszechnie zaakceptowanej teorii przyczyn chorób psychicznych.
• To, jak lekarz rozumie zaburzenie, wpływa na wybór metody leczenia.
• Choroba psychiczna może być rozumiana biologicznie, ale też jako problem egzystencjalny czy społeczny.
3. Moralność a diagnoza psychiatryczna
• Nie można traktować biologii jako jedynego źródła zaburzeń – np. złudzenia mogą wynikać zarówno
z problemów percepcyjnych, jak i z błędnego rozumowania.
• Rozróżnienie: szaleństwo (choroba psychiczna) ≠ moralne zło (zbrodnia).
• Szaleńca się leczy, złoczyńcę się karze, a osobie w depresji pomaga, szukając przyczyn w życiu, nie tylko
w biologii.
• Zdarza się, że osoby popełniające zło próbują przedstawiać się jako szaleńcy, by uniknąć odpowiedzialności.
Podsumowanie: Diagnoza psychiatryczna nie jest czysto medyczna – zawiera elementy oceny moralnej i społecznej.
Granica między chorobą psychiczną a „nienormalnym” zachowaniem moralnym (np. zbrodnią) jest płynna.
W psychiatrii nie da się uniknąć wartościowania, bo zaburzenia psychiczne nie są jedynie kwestią biologii, ale też społeczną i filozoficzną. |
|
|
Term
| 27. W jaki sposób diagnoza jest nadużywana do celów pozaterapeutycznych? |
|
Definition
- usprawiedliwianie pacjenta, który popełnił jakieś karygodne czyny
- dyskredytowanie człowieka pod pozorem psychicznej choroby
- naganne postępowanie może być wynikiem choroby, wtedy nie będzie obciążać moralnie pacjenta, bo brak będzie znamion racjonalności i wolności koniecznych do oceny etycznej.
- orzeczenie o chorobie jest wystawiane wtedy, gdy wpływ zaburzeń świadomości na postępowanie był marginalny, wtedy diagnoza ma służyć osłabieniu odpowiedzialności złoczyńcy i zamianie więzienia na przymusowe leczenie
- usprawiedliwienie czyjegoś niekonwencjonalne zachowanie - orzeczenie to wtedy obrona przed kompromitacją- zdrowych przedstawia się jako chorych (społecznie szkodliwe zachowania- nadużycia seksualne- zamiast kary za pedofilię lub gwałt→ leczenie psychiatryczne) |
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
| 58. Na czym polegają poufność i tajemnica zawodowa w udzielaniu pomocy psychologicznej? Jak należy o nie zadbać? |
|
Definition
- tajemnicą zawodową objęte jest wszystko, o czym psycholog dowiedział się w związku z wykonywanym zawodem.
- nie tylko o diagnoza, rokowanie w chorobie, ale także o dane z badań psychologicznych, wywiadu lekarskiego, sytuacji materialnej, obyczajowej i środowiskowej pacjenta
- tajemnica zawodowa obejmuje także psychologa niesprawującego bezpośredniej opieki nad pacjentem
- tajemnica zawodowa dotyczy psychologa również po śmierci pacjenta
- zachowanie tajemnicy buduje zaufanie, daje poczucie bezpieczeństwa, podkreśla prawo klienta do poszanowania jego autonomii i prywatności i jest wyrazem lojalności psychologa wobec klienta
- ochrona tajemnicy zawodowej obejmuje dokumentację, nagrań, używania studiów przypadku w nauczaniu psychologii, odpowiedzialność psychologa za osoby z nim współpracujące, które nie są psychologami
- podjęcie decyzji o konieczności jej złamania wymaga konsultacji z innymi psychologami
- istnieje sądowa możliwość zwolnienia psychologa z tajemnicy zawodowej
Sekret przyrzeczony- wynika z umowy przed uzyskaniem informacji objętych dyskrecją. |
|
|
Term
| 64. Na czym polega problem przymusowej terapii? |
|
Definition
- stosowane wyłącznie gdy pacjent nie chce wspołpracowac z terapeuta
- stosowana TYLKO w wyjątkowych sytuacjach: zagrożenie dla siebie i zagrożenie dla otoczenia
- pacjent nie jest zdolny do rozeznania sytuacji - terapeuta nie jest w stanie informować go o przebiegu terapii ani zapytać go o zgodę na leczenie
- mogą być to sytuacje, w których terapeuta przewiduje, że ta metoda przywróci pacjentowi zdolność do racjonalnego myślenia - musi tu być zastosowany PRZYWILEJ TERAPEUTYCZNY (właśnie odstąpienie od informowania pacjenta)
- użycie przymusu pozostaje sprzeczne z zasadą “świadomej zgody”
- pacjenci psychiatryczni to jedyny, których można leczyć bez ich zgody → diagnoza o tym, że ktoś jest niezdolny do racjonalnego myślenia i interakcji społecznych nie jest tu nadużyciem
- mimo tego, poleca się informować pacjenta (który się nie zgadza na tę terapię, ale i tak jest prowadzona) o jak najdalszym przebiegu leczenia, co ustrzeże go przed “syndromem więźnia”, bo najbardziej szkodliwe jest jak pacjent będzie myślał, że jest przedmiotem represji przez wroga (psychiatrę)
- dla terapeuty, pacjent psychiatryczny jest z jednej strony osobą z natury wolną, z drugiej pacjentem medycznym, który nie rozumie swoich spraw, ani nie umie racjonalnie nad nimi decydować (najbardziej wskazane traktowanie takiego pacjenta - uznając mentalną asymetryczność relacji, lekarz będzie respektował równocześnie symetryczność; wszędzie, gdzie to możliwe, przywrócić pacjenta do autonomii moralnej- odpowiedzialności za swoje decyzje) |
|
|
Term
65. Niepełnoletni jako klient psychologa – EPZ
brak w notatce |
|
Definition
|
|
Term
| 66. Jak ma się kodeks etyczny PTP (2018) wobec innych kodeksów? |
|
Definition
Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP, 2018) wyznacza standardy etyczne dla psychologów w Polsce. Jego relacja z innymi kodeksami można rozpatrywać w kilku kontekstach:
- Kodeksy innych stowarzyszeń psychologicznych
Kodeks PTP jest zbieżny z kodeksami międzynarodowych organizacji, takich jak:
APA (American Psychological Association),
EFPA (European Federation of Psychologists’ Associations).
Podobieństwa dotyczą takich kwestii, jak: ochrona praw klienta, poufność czy kompetencje zawodowe. Kodeks PTP uwzględnia jednak polski kontekst kulturowy, prawny i społeczny, co odróżnia go od międzynarodowych kodeksów.
- Kodeks PTP odnosi się do innych polskich kodeksów etyki zawodowej (np. lekarzy czy pedagogów) w zakresie współpracy interdyscyplinarnej. Podobnie jak one, akcentuje:
* konieczność ochrony dobra klienta,
* przestrzeganie zasad poufności i prywatności,
* unikanie konfliktu interesów.
- W odróżnieniu od niektórych kodeksów, Kodeks PTP kładzie szczególny nacisk na rolę badań naukowych w praktyce psychologicznej.
- W przypadku konfliktu kodeksowych zasad z prawem (np. w kwestii tajemnicy zawodowej wobec sądu), psycholog zobowiązany jest przestrzegać prawa. Jednocześnie kodeks podkreśla konieczność dbania o dobro klienta, nawet w takich sytuacjach.
- Kodeks PTP (2018) jest zgodny z międzynarodowymi i krajowymi standardami etyki zawodowej, ale jednocześnie uwzględnia specyfikę polskiego środowiska psychologicznego. - Jego relacja z innymi kodeksami opiera się na wzajemnym uzupełnianiu w różnych obszarach działalności psychologów. |
|
|
Term
| 67. Co oznacza, że kodeks etyczny funkjonuje jako rodzaj umowy społecznej? |
|
Definition
| - Można traktować jako rodzaj umowy społecznej, ponieważ reguluje relacje między przedstawicielami danej grupy zawodowej a społeczeństwem, w którym działają. |
|
|
Term
| 67. Co obejmują kluczowe elementy "umowy społecznej" jaką jest Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)? |
|
Definition
W przypadku Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa (PTP, 2018) kluczowe elementy tej “umowy” obejmują:
1. Zobowiązanie do działania w interesie społeczeństwa
2. Regulacja odpowiedzialności zawodowej
3. Ustalenie granic zawodowych
4. Współtworzenie norm społecznych
5. Dynamiczna umowa społeczna |
|
|
Term
| 67. Jak można opisać "1. zobowiązanie do działania w interesie społeczeństwa" jako element "umowy społecznej"? (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)) |
|
Definition
| - działanie zgodnie z zasadami etycznymi, ochrona dobra klienta i społeczeństwa, dbałość o dobrostan psychiczny osób korzystających z usług, poufność, rzetelność w diagnozie i terapii, działanie w granicach kompetencji - kodeks wyraża zaufanie społeczeństwa, że psychologowie wykonują swoją pracę z troską o dobro wspólne |
|
|
Term
| 67. Jak można opisać "2. Regulacja odpowiedzialności zawodowej" jako element "umowy społecznej"? (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)) |
|
Definition
| - wyznaczenie standardów odpowiedzialności psychologów wobec: klientów, społeczności, kolegów po fachu, organizacji, w których działają, zapobiegnie nadużyciom władzy, jaką psycholog może mieć nad klientem, zwiększeniem przejrzystość jego działań |
|
|
Term
| 67. Jak można opisać "3. Ustalenie granic zawodowych" jako element "umowy społecznej"? (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)) |
|
Definition
| - jak daleko psycholog może się posunąć w relacji z klientem, innymi specjalistami czy instytucjami, szczególnie ważne w sytuacjach, w których: istnieje konflikt interesów, trzeba zrównoważyć dobro jednostki z interesem społecznym (np. w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia), ochronia to obie strony “umowy” – za równo społeczeństwo, jak i samych psychologów |
|
|
Term
| 67. Jak można opisać "4. Współtworzenie norm społecznych" jako element "umowy społecznej"? (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)) |
|
Definition
- budowanie świadomości etycznej w społeczeństwie, psychologowie stają się wzorem odpowiedzialności
i profesjonalizmu (rozwój zaufania do zawodu) |
|
|
Term
| 67. Jak można opisać "5. Dynamiczna umowa społeczna" jako element "umowy społecznej"? (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (PTP, 2018)) |
|
Definition
| - kodeks nie jest dokumentem statycznym, podlega zmianom, aby dostosować się do: nowych wyzwań społecznych, zmian w prawie, rozwoju nauki i technologii. W ten sposób kodeks pozostaje aktualny i spełnia oczekiwania społeczne. |
|
|
Term
68. Jak rozumiesz pojęcia zawarte w słownik Kodeksu PTP?
(działania psychologiczne, kontrakt, odbiorca, psycholog) (1/2) |
|
Definition
Działania psychologiczne: wszelkie czynności podejmowane przez psychologa w roli zawodowej i w sytuacji profesjonalnej. W szczególności są to: diagnoza, poradnictwo psychologiczne, psychoterapia, psychoedukacja, opiniowanie, orzekanie, prowadzenie badań naukowych, dydaktyka psychologii, popularyzacja wiedzy psychologicznej.
Kontrakt: umowa między psychologiem a odbiorcą (a także ze zleceniodawcą, jeśli nie jest tożsamy z odbiorcą), określająca warunki prowadzenia działań psychologicznych. W określonych sytuacjach zawodowych kontrakt może przyjąć formę pisemną lub ustną.
Odbiorca: osoba uczestnicząca w działaniach psychologicznych.
Psycholog: osoba uprawniona do wykonywania działań psychologicznych na podstawie dyplomu ukończenia pięcioletnich jednolitych studiów magisterskich z psychologii lub licencjatu z psychologii i magisterium z psychologii. W tekście niniejszego kodeksu termin ten odnosi się do wszystkich przedstawicieli zawodu, niezależnie od płci. |
|
|
Term
| 68. Jak rozumiesz pojęcia zawarte w słownik Kodeksu PTP?(świadoma zgoda, zarządzanie informacją, zleceniodawca) (2/2) |
|
Definition
Świadoma zgoda: zgoda wyrażona w sposób dobrowolny, w oparciu o wystarczające, zrozumiane informacje.
Zarządzanie informacją: w kontekście działań psychologicznych obejmuje w szczególności zbieranie, przetwarzanie, przechowywanie oraz przekazywanie informacji związanych z działaniami psychologicznymi.
Zleceniodawca: osoba zlecająca badanie psychologiczne, w tekście niniejszego kodeksu termin stosowany wówczas, gdy osoba ta nie jest tożsama z osobą odbiorcy, np. w sytuacji działań psychologicznych wobec osób małoletnich i prawnie ubezwłasnowolnionych. |
|
|
Term
| 69. Jakie są znaczenie i zawartość Preambuły Kodeksu PTP? |
|
Definition
Preambuła Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa PTP (2018) stanowi wprowadzenie, które definiuje filozofię, cel i nadrzędne wartości leżące u podstaw całego dokumentu. Jest to część, która wyznacza kontekst interpretacyjny i kierunek etyczny dla działań psychologów.
1. Deklaracja wartości etycznych
2. Określenie celu kodeksu
3. Odniesienie do odpowiedzialności społecznej
4. Rola preambuły w interpretacji kodeksu
5. Podkreślenie profesjonalizmu i odpowiedzialności |
|
|
Term
| 69. Co oznacza "deklaracja wartości etycznych" przez Preambułę Kodeksu PTP? |
|
Definition
| Preambuła podkreśla, że działalność psychologa opiera się na kluczowych wartościach, takich jak: dobro człowieka, szacunek dla godności jednostki, prawa człowieka, odpowiedzialność społeczna. |
|
|
Term
| 69. Co oznacza "określenie celu kodeksu" przez Preambułę Kodeksu PTP? |
|
Definition
| W preambule wskazuje się, że kodeks służy jako: przewodnik etyczny dla psychologów w ich pracy, narzędzie pomagające w rozwiązywaniu dylematów etycznych, dokument wyznaczający standardy, które zwiększają zaufanie społeczeństwa do zawodu psychologa. |
|
|
Term
| 69. Co oznacza " odniesienie się do odpowiedzialności społecznej" przez Preambułę Kodeksu PTP? |
|
Definition
| Preambuła zwraca uwagę na odpowiedzialność psychologa nie tylko wobec klienta, ale także wobec całego społeczeństwa. Podkreśla się, że praca psychologa powinna przyczyniać się do: poprawy jakości życia, ochrony zdrowia psychicznego, wzmacniania solidarności społecznej. |
|
|
Term
| 69. Jaka jest "rola preambuły w interpretacji Kodeksu PTP"? |
|
Definition
Preambuła nadaje sens i kierunek interpretacji poszczególnych zasad etycznych zawartych w kodeksie.
W przypadku dylematów etycznych lub sytuacji, które nie są bezpośrednio opisane w kodeksie, psychologowie mogą sięgać do wartości wymienionych w preambule, aby znaleźć właściwe rozwiązanie. |
|
|
Term
| 69. Co oznacza "podkreślenie profesjonalizmu i odpowiedzialności" przez Preambułę Kodeksu PTP? |
|
Definition
Preambuła przypomina, że psycholog jest osobą zaufania publicznego, a jego działania muszą być zgodne
z najwyższymi standardami etycznymi i zawodowymi. Wyraża również zobowiązanie środowiska psychologicznego do dbania o rzetelność naukową i praktykę opartą na wiedzy. |
|
|
Term
| 70. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 4 o poszanowaniu praw i godności ludzkiej? |
|
Definition
Artykuł 4. Poszanowanie praw i godności ludzkiej
4.1. Psycholog działa z POSZANOWANIEM praw człowieka i godności ludzkiej, doceniając wyjątkowość
i unikalną wartość każdej osoby. Respektuje prawo odbiorcy do AUTONOMII i PODMIOTOWOŚCI, do poszanowania INTYMNOŚCI i do zachowania PRYWATNOŚCI.
4.2. Psycholog szanuje prawo odbiorcy do WŁASNEGO ROZUMIENIA WŁASNEGO DOBRA, jest gotowy do DIALOGU; NIE NARZUCA odbiorcy swojego rozumienia tego, co będzie dla odbiorcy korzystne. Psycholog uznaje prawo każdego człowieka do kierowania się własnym systemem wartości i dokonywania własnych wyborów, również w zakresie kontaktu z psychologiem.
4.3. Okoliczności, w których kontakt z psychologiem nie ma dobrowolnego charakteru, nie zwalniają psychologa z poszanowania praw i godności bezpośredniego odbiorcy. |
|
|
Term
| 70. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 4 o poszanowaniu praw i godności ludzkiej? |
|
Definition
1. Dyskryminacja w pracy z klientem: Odmowa pomocy osobie z określonymi cechami (np. ze względu na orientację seksualną, wyznanie, narodowość) - złamanie zasady poszanowania godności i praw człowieka
2. Ujawnienie prywatnych informacji bez zgody klienta: Złamanie tajemnicy zawodowej, np. przekazanie informacji o stanie zdrowia psychicznego klienta jego pracodawcy bez jego zgody - naruszenie prawa do prywatności i godności.
3. Narzucanie klientowi własnych przekonań: Próba wpłynięcia na decyzje klienta zgodnie z własnym światopoglądem, np. naciska na wybór określonego stylu życia - łamanie zasady poszanowania autonomii.
4. Dehumanizujące traktowanie w badaniach naukowych: Niewłaściwe traktowanie uczestników badań, np. narażanie ich na niepotrzebne cierpienie psychiczne lub brak zgody na udział w badaniu - naruszenie godności ludzkiej.
5. Stosowanie języka uwłaczającego godności klienta: Używanie obraźliwych lub stygmatyzujących określeń w rozmowie z klientem lub w dokumentacji.
6. Brak dostosowania usług do możliwości klienta: Ignorowanie potrzeb klienta wynikających
z jego ograniczeń, np. brak pomocy osobie niedosłyszącej w zrozumieniu instrukcji testu psychologicznego. |
|
|
Term
| 71. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 5 o dbałości o dobro odbiorcy? |
|
Definition
Artykuł 5. Dbałość o dobro odbiorcy
5.1. NADRZĘDNĄ wartością dla psychologa jest dobro ODBIORCY w wymiarze INDYWIDUALNYM i SPOŁECZNYM. Psycholog uznaje, że dobrem osoby może być zarówno jej indywidualny ROZWÓJ, jak i PRZYNALEŻNOŚĆ i UDZIAŁ w społeczeństwie, kulturze i tradycji. Psycholog stara się w każdej sytuacji CHRONIĆ to dobro, tak unikając szkody (primum non nocere), jak i dbając o PODNIESIENIE jakości życia odbiorcy.
5.2. Psycholog uznaje, że dobro odbiorcy może być RÓZNIE DEFINIOWANE tak ze względów indywidualnych, jak i kulturowych, i jest świadomy istniejących różnic w tym zakresie.
5.3. Psycholog czuje się zobowiązany do dbałości przede wszystkim o dobro osoby lub osób, będących BEZPOŚREDNIM odbiorcą jego działań zawodowych. To zobowiązanie utrzymuje się również wówczas, kiedy zleceniodawcą jest inna osoba bądź instytucja, lub gdy w grę wchodzi interes społeczeństwa jako całości. Obowiązuje ono również w działaniach wobec osób o ograniczonych możliwościach podejmowania autonomicznych decyzji. |
|
|
Term
| 71. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 5 o dbałości o dobro odbiorcy? |
|
Definition
1. Stosowanie nieodpowiednich lub szkodliwych metod pracy: Używanie nieaktualnych, niesprawdzonych lub pseudonaukowych technik w pracy z klientem.
2. Niedostosowanie działań do możliwości klienta: Ignorowanie wieku, poziomu rozwoju, stanu zdrowia psychicznego czy potrzeb klienta.
3.Zaniedbanie w sytuacji kryzysowej: Brak odpowiedniego działania w sytuacji, gdy klient jest zagrożony, np. myśli samobójcze.
4. Przekładanie własnych interesów nad dobro klienta: Ustalanie wysokich opłat, które są dla klienta nieosiągalne, lub narzucanie dodatkowych usług, które nie są potrzebne.
5. Brak poufności jako zaniedbanie dobra odbiorcy: Naruszenie tajemnicy zawodowej, co może negatywnie wpłynąć na sytuację klienta.
6. Brak dbałości o rozwój kompetencji zawodowych: Psycholog nie aktualizuje swojej wiedzy
i umiejętności, co prowadzi do stosowania przestarzałych lub nieefektywnych metod.
7. Utrwalanie zależności klienta od psychologa: Świadome wzmacnianie sytuacji, w której klient staje się emocjonalnie zależny od psychologa, zamiast pracować nad jego autonomią. |
|
|
Term
| 72. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 6 o kompetencji? |
|
Definition
Artykuł 6. Kompetencja
6.1. Uznając prawo odbiorcy do WYSOKIEJ JAKOŚCI działań psychologicznych, psycholog dokłada wszelkich starań, aby zapewnić jak najlepszą jakość wykonywanej pracy. Dąży do stałego ROZWOJU zawodowego i AKTUALIZUJE swoją wiedzę i umiejętności profesjonalne, korzystając z dorobku nauki.
6.2. Psycholog zna GRANICE swoich kompetencji związane z wykształceniem, doświadczeniem zawodowym, istniejącym stanem wiedzy, z czynnikami osobistymi, środowiskowymi i kulturowymi. Zgodnie z prawdą przedstawia swoje umiejętności i nie podejmuje się zadań przekraczających jego MOŻLIWOŚCI. Psycholog potrafi opisać OGRANICZENIA swoich kompetencji, jest gotowy się kształcić, poddać swoją pracę OCENIE ze strony innych psychologów, a w razie potrzeby wskazać odbiorcy osobę bardziej KOMPETENTNĄ.
6.3. Kompetencja zawodowa jest nieodłącznie związana z WRAŻLIWOŚCIĄ ETYCZNĄ. Znajomość standardów etycznych i stosowanie się do nich wynikają z tej wrażliwości. Psycholog rozwija wrażliwość etyczną w kontakcie z drugim człowiekiem, ale także we własnym dążeniu do osobistego rozwoju. |
|
|
Term
| 72. Jak może być rozumiana wrażliwość etyczna (art. 6)? |
|
Definition
Dwa sposoby rozumienia etycznej wrażliwości:
1. Nauka, przez którą rozumiemy wyzwanie moralne, obciążenie moralne psychologii ze względu na właściwy jej przedmiot badawczy
2. Potrzeba wrażliwości moralnej psychologa, która wiąże się z empatią, szlachetnym działaniem, ale i z adekwatnym rozpoznaniem wartości i kontekstu ich zagrożeń
Człowiek wrażliwy – ma wyostrzony zmysł moralny. Relacjamiędzy psychologiem a klientem jest podmiotowo –podmiotowa. |
|
|
Term
| 72. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 6 o kompetencji? |
|
Definition
1. Podejmowanie działań poza obszarem kompetencji: Praca z klientami, wymagająca specjalistycznej wiedzy, której psycholog nie posiada.
2. Brak aktualizacji wiedzy zawodowej: Ignorowanie nowych wytycznych, badań naukowych lub metod pracy w psychologii.
3. Niewłaściwe prowadzenie diagnozy: Użycie narzędzi diagnostycznych, których psycholog nie zna wystarczająco dobrze lub które nie są odpowiednie dla danej grupy.
4. Brak superwizji w trudnych przypadkach: Niewykorzystanie możliwości konsultacji z bardziej doświadczonym specjalistą w sytuacjach wykraczających poza własne kompetencje.
5. Nieetyczne szkolenie innych psychologów: Prowadzenie szkoleń lub kursów przez osobę, która nie ma wystarczających kwalifikacji w danym obszarze.
6. Udzielanie porad w obszarze, który nie jest specjalizacją psychologa: Przekraczanie granicy pomiędzy psychologią a innymi dziedzinami (np. medycyną, dietetyką).
7. Niedbałe podejście do etyki zawodowej: Brak refleksji nad własnymi ograniczeniami zawodowymi i podejmowanie się zadań, które mogą wyrządzić szkodę. |
|
|
Term
| 73. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 7 o odpowiedzialności? |
|
Definition
7.1. Psycholog jest świadomy SZCZEGÓLNEJ odpowiedzialności, wynikającej ze specyfiki wykonywanego zawodu. Jest to odpowiedzialność przede wszystkim wobec odbiorców, ale również wobec społeczeństwa i wobec środowiska zawodowego.
7.2. Psycholog uznaje, że jego działania wobec osoby mogą mieć wpływ na jej otoczenie; stara się PRZEWIDZIEĆ zarówno krótko- jak i długofalowe skutki swoich działań i przyjmuje za nie odpowiedzialność. Psycholog dba o to, aby jego działania NIE PODWAŻAŁY zaufania społecznego do psychologii i psychologów. Jest świadomy wysokich wymagań społecznych dotyczących przedstawicieli zawodów zaufania publicznego.
7.3. Psycholog w sposób odpowiedzialny dokonuje OCENY ewentualnych zysków i strat w postępowaniu zawodowym. Psycholog nie podejmuje się działań, w których istnieje RYZYKO narażenia odbiorców na szkodę, w tym ryzyko nadmiernego przeciążenia psychicznego i fizycznego. Dotyczy to również działań psychologa wobec innych ISTOT ŻYWYCH.
7.4. Psycholog dba o DOBRE IMIĘ zawodu, jednak nie za cenę ukrywania błędów czy naruszeń standardów etycznych. Psycholog REAGUJE na odstępstwa od zasad etyki zawodowej ze strony innych psychologów. KRYTYCZNA ocena pracy i działalności innego psychologa nie powinna jednak mieć charakteru deprecjonującego osobę.
7.5. Psycholog dba o zachowanie NIEZALEŻNOŚCI zawodowej. Szanując kompetencje i zakres odpowiedzialności przedstawicieli innych zawodów i twórczo z nimi współpracując, broni granic TOŻSAMOŚCI ZAWODOWEJ. |
|
|
Term
| 73. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 7 o odpowiedzialności? |
|
Definition
1. Brak refleksji nad skutkami swoich działań: Psycholog nie analizuje możliwych konsekwencji swoich decyzji, co prowadzi do szkód dla klienta.
2. Ignorowanie obowiązków zawodowych: Psycholog nie przygotowuje się do sesji lub badań diagnostycznych, co skutkuje błędami.
3. Nieuzasadnione przerwanie terapii: Zakończenie terapii bez odpowiedniego przygotowania klienta i bez przekazania go do innego specjalisty.
4. Brak reakcji w sytuacjach zagrożenia: Psycholog nie podejmuje działań w sytuacji, gdy klient znajduje się w stanie kryzysowym.
5. Działanie pod wpływem presji zewnętrznej: Uleganie naciskom, które wpływają na jakość pracy lub naruszają zasady etyczne.
6. Brak ochrony danych osobowych: Niewłaściwe przechowywanie lub ujawnienie informacji dotyczących klienta.
7. Zaniedbanie przy prowadzeniu badań: Nieodpowiedzialne prowadzenie badań psychologicznych, które mogą narazić uczestników na szkody.
8. Brak odpowiedzialności za skutki współpracy z mediami: Publiczne wypowiadanie się w sposób, który może prowadzić do dezinformacji lub stygmatyzacji grup społecznych. |
|
|
Term
| 74. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 8 o uczciwości? |
|
Definition
Artykuł 8. Uczciwość
8.1. PRAWDA jest jedną z najwyższych wartości w pracy naukowej psychologa, a ZROZUMIENIE człowieka jest jednym z celów praktyki psychologicznej. Prowadząc badania naukowe, psycholog dokłada starań, by celem jego działań na płaszczyźnie naukowej była wartość prawdy i dobro odbiorcy, nigdy zaś wyłącznie jego osobista korzyść lub prestiż.
8.2. Psycholog w swoich działaniach zawodowych zachowuje BEZSTRONNOŚĆ i OBIEKTYWNOŚĆ. Jest UWAŻNY na sytuację konfliktu ról i konfliktu interesów. Zgodnie z prawdą przedstawia MOŻLIOWŚCI i OGRANICZENIA psychologii oraz swoje własne wykształcenie, doświadczenie i kompetencje zawodowe.
8.3. Psycholog stara się zachować wobec odbiorcy NEUTRALNOŚĆ w kwestiach światopoglądowych. Psycholog jest świadomy swojego SYSTEMU WARTOŚCI. Psycholog odstępuje od wykonywania działań psychologicznych, jeśli nie jest w stanie zachować BEZSTRONNOŚCI.
8.4. Psycholog UNIKA podtrzymywania NIEREALISTYCZNYCH oczekiwań. Dostarcza odbiorcy zgodnych
z prawdą i wyczerpujących informacji, aby ten mógł w sposób świadomy podjąć decyzję co do skorzystania z jego usług. |
|
|
Term
| 74. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 8 o uczciwości? |
|
Definition
1. Fałszywe przedstawianie swoich kwalifikacji: Psycholog przypisuje sobie kwalifikacje lub doświadczenie, których nie posiada.
2. Manipulowanie wynikami diagnozy psychologicznej: Celowe fałszowanie wyników diagnozy lub pomijanie istotnych informacji.
3. Wprowadzanie klienta w błąd co do skuteczności terapii: Obiecywanie wyników, które nie są możliwe do osiągnięcia.
4. Nieuczciwe pobieranie opłat: Ukrywanie rzeczywistych kosztów usług lub naliczanie opłat za usługi, które nie zostały wykonane.
5. Nieprawdziwe informacje w dokumentacji psychologicznej: Fałszowanie dokumentacji, aby uniknąć odpowiedzialności lub ukryć swoje błędy.
6. Ukrywanie potencjalnego konfliktu interesów: Niewskazanie, że relacja z klientem lub stroną postępowania sądowego może wpłynąć na obiektywność pracy psychologa.
7. Nieuczciwa autopromocja: Reklamowanie swoich usług w sposób, który wprowadza w błąd lub wyolbrzymia efekty pracy.
8. Naruszenie zaufania klienta poprzez zatajenie informacji: Nieinformowanie klienta
o potencjalnych ograniczeniach terapii lub metod pracy. |
|
|
Term
| 75. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 9 o solidarności zawodowej? |
|
Definition
Artykuł 9. Solidarność zawodowa
9.1. Psychologowie TWORZĄ środowisko zawodowe. Relacje między psychologami opierają się na wzajemnym SZACUNKU i KOLEŻEŃSTWIE, wynikających z uznawania WSPÓLNEGO CELU, jakim jest rozwój wiedzy psychologicznej i jej kompetentne zastosowanie dla dobra odbiorcy. Uznając ten wspólny cel, psychologowie nie pozostają obojętni na okoliczności utrudniające zapewnienie wysokiej jakości praktyki psychologicznej.
9.2. Psychologowie starają się nawzajem WSPIERAĆ, także w ramach zrzeszających ich stowarzyszeń. Psychologowie bardziej doświadczeni POMAGAJĄ swoim MNIEJ DOŚWIADCZONYM kolegom w rozwoju kompetencji zawodowych. |
|
|
Term
| 75. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 9 o solidarności zawodowej? |
|
Definition
1. Publiczna krytyka bez uzasadnienia: Psycholog negatywnie wypowiada się o pracy lub kompetencjach innego specjalisty bez dowodów czy próby wyjaśnienia sprawy.
2. Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o innych psychologach: Szerzenie plotek lub fałszywych oskarżeń, które mogą zaszkodzić reputacji innego specjalisty.
3. Brak wsparcia wobec nieetycznych działań współpracowników: Milczenie wobec ewidentnych naruszeń zasad etyki, zamiast podjęcia działań zgodnych z kodeksem.
4. Utrudnianie pracy innym specjalistom: Działania mające na celu zaszkodzenie pracy innych psychologów lub utrudnienie im realizacji zadań.
5. Wykorzystywanie pracy innych bez uznania ich wkładu: Przywłaszczanie sobie pomysłów, wyników badań lub metod opracowanych przez innych psychologów.
6. Nieuczciwa konkurencja: Psycholog próbuje zdobyć klientów kosztem innych specjalistów, np. przez obniżanie cen w sposób dumpingowy lub umyślne deprecjonowanie ich kompetencji.
7. Brak odpowiedzialnej reakcji na błędy kolegów: Reagowanie w sposób niewłaściwy lub agresywny na błędy innych specjalistów. |
|
|
Term
| 76. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 10 o prawie odbiorcy do autonomii i podmiotowości w zakresie poszanowania autonomii odbiorcy (10.1)? |
|
Definition
Artykuł 10. Prawo odbiorcy do autonomii i podmiotowości
10.1. Poszanowanie autonomii odbiorcy
10.1.a. Psycholog RESPEKTUJE i wspiera godność i autonomię osoby; SZANUJE wiedzę, przekonania
i doświadczenie osobiste odbiorcy. Psycholog NIE PRZEKRACZA granic wyznaczonych przez autonomię osobistą odbiorcy.
10.1.b. Psycholog jest ŚWIADOMY różnic międzyludzkich wynikających z uwarunkowań jednostkowych, społecznych, kulturowych, oraz związanych z pełnionymi rolami. W swoich działaniach profesjonalnych przejawia SZACUNEK dla drugiego człowieka niezależnie od wskazanych powyżej różnic. Psycholog NIE DOPUSZCZA do sytuacji, w których jego działania mogłyby cechować uprzedzenia i dyskryminacja, w szczególności w obszarach związanych z płcią, orientacją seksualną, wiekiem, narodowością, pochodzeniem etnicznym, religią, statusem społeczno - ekonomicznym czy stanem zdrowia odbiorcy. Dotyczy to zarówno RODZAJU podejmowanych działań, SPOSOBU ich wykonywania, jak i decyzji o PODJĘCIU lub ODMOWIE podjęcia działań psychologicznych.
10.1.c. Psycholog dąży do WZMOCNIENIA AUTONOMII odbiorcy w relacjach międzyludzkich, również
w relacji z samym psychologiem. Jest świadomy konieczności zachowania RÓNOWAGI pomiędzy autonomią i współzależnością w relacjach międzyludzkich. Psycholog przyjmuje na siebie ODPOWIEDZIALNOŚĆ za kontakt, gwarantując zachowanie niezależności i autonomii odbiorcy. Psycholog dba, by jego osobiste przekonania i światopogląd nie ograniczały autonomii odbiorcy. Psycholog nie dopuszcza do sytuacji, w których mógłby przyjąć w stosunku do odbiorcy pozycję dominacji, w szczególności w oparciu o wiedzę, pozyskaną w związku ze świadczeniem usług. Psycholog NIE WYKORZYSTUJE wiedzy uzyskanej w trakcie wykonywania działań zawodowych do celów innych niż wykonywanie tychże czynności. |
|
|
Term
| 76. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 10 o prawie odbiorcy do autonomii i podmiotowości w zakresie świadomej zgody i kontraktu (10.2)? |
|
Definition
Artykuł 10. Prawo odbiorcy do autonomii i podmiotowości
10.2. Zgoda świadoma; kontrakt.
10.2.a. Psycholog podejmuje działania zawodowe tylko za ŚWIADOMĄ ZGODĄ odbiorcy. Wyjątki od tej reguły mogą być ustanowione jedynie w przepisach PRAWA POWSZECHNEGO. W przypadku niezgodności 4 stanowisk psycholog podejmuje decyzję, szanując prawo odbiorcy do AUTONOMII oraz własne prawo do NIEZALEŻNOŚCI zawodowej. KONTRAKT w sytuacji dłuższej współpracy z odbiorcą powinien być w razie potrzeby AKTUALIZOWANY.
10.2.b. Psycholog udziela WYSTARCZAJĄCYCH informacji dotyczących podejmowanych działań profesjonalnych, w szczególności odnośnie CELU kontaktu, FORM i METOD działania, zakresu tajemnicy zawodowej oraz spodziewanych REZULTATÓW. Psycholog UPEWNIA SIĘ, że przekazywane przez niego informacje dotyczące celu i charakteru świadczonych usług są ZROZUMIAŁE dla odbiorcy. Szanuje również PRAWO odbiorcy do NIEUDZIELANIA mu informacji na jego temat.
10.2.c. Zgoda na działania psychologiczne w stosunku do odbiorcy o ograniczonej zdolności do podejmowania autonomicznych decyzji może być wyrażona przez PRZEDSTAWICIELA USTAWOWEGO. W takich sytuacjach psycholog dąży do przekazania ODBIORCY jak NAJPEŁNIEJSZYCH informacji, w sposób DOSTOSOWANY do zdolności poznawczych odbiorcy.
10.2.d. Psycholog zawiera z ODBIORCĄ (a także ze ZLECENIODAWCĄ, jeśli nie jest tożsamy z odbiorcą) KONTRAKT, który jest umową określającą warunki i zasady współpracy, w szczególności CELE, ZAKRES, FORMY, METODY działań, zakres TEJEMNICY ZAWODOWEJ oraz informację o potencjalnym RYZYKU NIEPOWODZENIA. Zawieranie kontraktu umożliwia omówienie i uzgodnienie wzajemnych OCZEKIWAŃ oraz MOŻLIWOŚCI ich realizacji. |
|
|
Term
| 76. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 10 o prawie odbiorcy do autonomii i podmiotowości? |
|
Definition
1. Podejmowanie decyzji za klienta: Psycholog narzuca klientowi swoje rozwiązania zamiast wspierać go w podejmowaniu własnych decyzji.
2. Manipulacja decyzjami klienta: Wpływanie na wybory klienta w sposób nieetyczny, aby osiągnąć własne korzyści.
3. Niedostateczne informowanie klienta: Psycholog nie przekazuje klientowi wystarczających informacji o przebiegu terapii, metodach pracy lub możliwych konsekwencjach.
4. Brak poszanowania wartości i przekonań klienta: Narzucanie klientowi własnych przekonań lub ocenianie jego wartości w sposób negatywny.
5. Nieuzasadnione ujawnianie informacji osobom trzecim: Psycholog udostępnia informacje dotyczące klienta bez jego zgody, co narusza jego prawo do autonomii.
6. Przymuszanie klienta do określonych działań: Psycholog wywiera presję na klienta, aby podjął określone kroki, które nie są zgodne z jego wolą.
7. Ignorowanie granic klienta: Nieposzanowanie decyzji klienta dotyczących terapii lub diagnozy.
8. Uprzedmiotowienie klienta: Traktowanie klienta jako obiektu badań lub “przypadku” do rozwiązania, zamiast jako osoby z unikalnymi potrzebami i wartościami. |
|
|
Term
| 77. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 11 o prawie odbiorcy do prywatności i poufności, w tym w zakresie tajemnicy zawodowej i jej ograniczeń (11.1 i 11.2)? |
|
Definition
Artykuł 11. Prawo odbiorcy do prywatności i poufności
11.1. Odbiorca ma prawo do OCHRONY oraz poszanowania POUFNOŚCI i PRYWATNOŚCI. Działania psychologiczne cechują TAKT i DYSKRECJA. Wnikanie w prywatne i intymne sprawy odbiorcy jest DOPUSZCZALNE jedynie w takim zakresie, w jakim wynika z celów DZIAŁAŃ PSYCHOLOGICZNYCH. Zarządzanie informacjami przebiega tak, by ZMINIMALIZOWAĆ ewentualne cierpienie i szkody odbiorcy.
11.2. Tajemnica zawodowa i jej ograniczenia.
11.2.a. Tajemnicą zawodową objęte są INFORMACJE uzyskane przez psychologa w związku
z wykonywaniem przez niego CZYNNOŚCI ZAWODOWYCH. O ile to możliwe, tajemnicą zawodową objęty jest także sam FAKT UCZESTNICZENIA w działaniach.
11.2.b. Tajemnica zawodowa może zostać UCHYLONA, jeśli istnieje POWAŻNE ZAGROŻENIE ŻYCIA lub ZDOWIA osób, lub gdy tak stanowią przepisy PRAWA powszechnego.
11.2.c. Psycholog CHRONI wszelkie informacje uzyskane w związku z wykonywaniem przez niego czynności zawodowych. Informacjami są m.in. wiadomości dotyczące ODBIORCY oraz innych osób, ale także WYTWORY oraz WYNIKI testów, w szczególności wyniki SUROWE. Informacje uzyskane przez psychologa w związku z wykonywaniem przez niego czynności zawodowych są DANYMI WRAŻLIWYMI.
11.2.d. Tajemnica zawodowa obowiązuje również po ŚMIERCi odbiorcy. |
|
|
Term
| 77. Zasady ogólne. Na co zwraca uwagę Artykuł 11 o prawie odbiorcy do prywatności i poufności w zakresie zarządania informacją (11.3)? |
|
Definition
Artykuł 11. Prawo odbiorcy do prywatności i poufności
11.3. Zarządzanie informacją.
11.3.a. Psycholog w sposób ODPOWIEDZIALNY i RZETELNY zarządza informacjami dotyczącymi działań psychologicznych. ŚWIADOMIE, odpowiedzialnie i z POSZANOWANIEM zasad prawa zarządza powierzonymi mu danymi odbiorców. Dotyczy to w szczególności BEZPIECZEŃSTWA procedur POZYSKANIA, PRZETWARZANIA, PRZECHOWYWANIA i TRANSMISJI danych zarówno w formie tradycyjnej, jak i elektronicznej.
11.3.b. Psycholog, występując w roli zawodowej, przekazuje informacje TYLKO w zakresie swoich KOMPETENCJI. W szczególności psycholog nie wypowiada się na temat psychologicznych charakterystyk osób, które NIE UCZESTNICZYŁY w prowadzonych przez niego działaniach psychologicznych. Wyjątki od tej reguły określają przepisy PRAWA powszechnego.
11.3.c. O ZAKRESIE przekazywanych informacji każdorazowo decyduje psycholog, kierując się przede wszystkim CELEM, dla którego informacje mają być przekazane (uwzględniając przepisy prawa powszechnego).
11.3.d. Odbiorca ma PRAWDO do uzyskania INFORMACJI na temat planowanych DZIAŁAŃ, szczególnie ich celu, planowanych form i metod, czasu ich trwania, najbardziej prawdopodobnych KONSEKWENCJI zastosowanych działań, możliwości działań ALETERNATYWNYCH.
11.3.e. Odbiorca ma prawo do uzyskania informacji ZWROTNEJ, w szczególności dotyczącej wniosków
i zaleceń wynikających z podjętych działań psychologicznych. Informacje te powinny być przekazane JĘZYKIEM ZROZUMIAŁYM dla odbiorcy. Psycholog na PROŚBĘ odbiorcy lub zleceniodawcy wystawia pisemną OPINIĘ PSYCHOLOGICZNĄ, zawierającą w szczególności wnioski wynikające z podjętych działań, dotyczy to zwłaszcza diagnozy psychologicznej. Psycholog na prośbę odbiorcy lub zleceniodawcy wystawia ZAŚWIADCZENIE dotyczące uczestnictwa w działaniach psychologicznych.
11.3.f. Odbiorca ma PRAWDO do NIEUDZIELANIA mu informacji na jego temat.
11.3.g. Obowiązek odpowiedzialnego i rzetelnego zarządzania informacją obejmuje także przekazywanie wiedzy tak w kontekście AKADEMICKIM, jak i POPULARYZATORSKIM. |
|
|
Term
| 77. Zasady ogólne. Jakie są przykłady łamania Artykułu 11 o prawie odbiorcy do prywatności i poufności? |
|
Definition
1. Nieuzasadnione ujawnienie informacji osobom trzecim: Psycholog dzieli się szczegółami życia prywatnego swojego klienta z osobą postronną bez jego zgody.
2. Brak zabezpieczenia dokumentacji psychologicznej: Psycholog przechowuje dane klientów
w sposób, który naraża je na nieautoryzowany dostęp.
3. Omówienie szczegółów pracy z klientem podczas superwizji bez anonimizacji: Psycholog przedstawia szczegóły dotyczące swojego klienta podczas superwizji, nie dbając o jego anonimowość.
4. Publikacja danych bez zgody odbiorcy: Psycholog wykorzystuje historie klientów w publikacjach, artykułach lub na szkoleniach, nie uzyskując ich zgody.
5. Ujawnienie informacji rodzinie klienta: Psycholog przekazuje szczegóły terapii rodzinie klienta bez jego zgody.
6. Ujawnienie informacji w miejscu pracy klienta: Psycholog kontaktuje się z pracodawcą klienta bez jego zgody, ujawniając szczegóły dotyczące diagnozy.
7. Nieświadome naruszenie poufności w przestrzeni publicznej: Psycholog rozmawia przez telefon o sprawach klienta w miejscu publicznym, np. w kawiarni.
8. Udostępnienie danych na prośbę osób postronnych: Psycholog ujawnia informacje, ponieważ został o to poproszony przez partnera lub bliskich klienta, ale bez jego zgody. |
|
|
Term
|
Definition
|
|
Term
| 7. Jaka jest definicja i cel badań naukowaych? |
|
Definition
Badanie naukowe - systematyczny proces zdobywania wiedzy poprzez formułowanie hipotez, ich testowanie oraz analizę uzyskanych wyników
- w psychologii badania mogą mieć charakter ilościowy (np. eksperymenty, sondaże) lub jakościowy (np. wywiady, studia przypadków)
Cel- badania naukowe służą rozwijaniu teorii oraz praktycznemu zastosowaniu wiedzy psychologicznej |
|
|
Term
| 7. Jaki jest związek badań psychologicznych z etyką? |
|
Definition
- psychologia - nauka badająca ludzkie myśli, emocje i zachowania ma istotne implikacje etyczne
- eksperymenty i inne metody badawcze często dotyczą wrażliwych aspektów ludzkiego doświadczenia, co wymaga przestrzegania ścisłych norm etycznych
- w kontekście badań psychologicznych kluczowe znaczenie mają zasady określone m.in. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA, 2017) czy Kodeks Etyczny Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP, 2019)
- główne kwestie etyczne w badaniach naukowcyh obejmują:
* świadomą zgodę uczestników – badani muszą być poinformowani o celu, procedurach i potencjalnych konsekwencjach udziału w badaniu
* anonimowość i poufność – dane uczestników muszą być odpowiednio chronione
* unikanie szkody – badacze powinni minimalizować ryzyko psychiczne i fizyczne dla uczestników
* rzetelność i uczciwość badawcza – manipulowanie wynikami lub ich fałszowanie jest nieetyczne |
|
|
Term
| 12. Jak zapobiegać nieetycznym zjawiskom w nauce? |
|
Definition
1. Wzmacnianie regulacji etycznych - badanie naukowe powinno być zgodne z kodeksem etyki danej dziedziny, ścisłe przestrzeganie tych zasad zmniejsza ryzyko nieetycznych działań.
2. Kontrola przez komisje etyczne - zatwierdzenia projektów przez komisje etyczne, oceniające potencjalne ryzyko dla uczestników oraz zgodność badania z normami etycznymi.
3. Transparentność i otwarta nauka - publikowanie surowych danych, prerejestrowanie hipotez oraz otwarte udostępnianie metod badawczych (kontrola rzetelności wyników).
4. Zapobieganie plagiatowi i manipulacji danymi - programy antyplagiatowe, stosowanie praktyk rzetelnej analizy danych, unikanie p-hackingu i HARKowania (post hoc formułowanie hipotez);
publikowanie replikacji badań, co zmniejsza ryzyko publikowania wyników opartych na przypadkowych efektach.
5. Edukacja i odpowiedzialność naukowców - szkolenia etyczne dla badaczy i studentów, promowanie kultury uczciwości naukowej (nie ma przyzwolenia na oszustwa), sankcje dla naukowców łamiących zasady
6. Ochrona uczestników badań - świadoma zgoda, poufność danych, unikanie szkody psychicznej i fizycznej
Wnioski
Zapobieganie nieetycznym zjawiskom w nauce wymaga połączenia regulacji prawnych, kontroli instytucjonalnej i kultury uczciwości wśród badaczy. Przejrzystość, odpowiedzialność i dbałość o dobro uczestników są kluczowe dla wiarygodności i wartości badań naukowych |
|
|
Term
| 82. Czym jest pomoc psychoogiczna w szkole? |
|
Definition
dla uczniów: Pomoc psychologiczna w szkole polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz na rozpoznawaniu jego możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie.
W celu wspierania potencjału rozwojowego ucznia i umożliwienia mu aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły, placówki edukacyjnej.
dla nauczycieli i rodziców: pomoc psychologiczna w szkole polega na wsparciu w rozwiązywaniu problemów wychowawczych podopiecznych oraz rozwijaniu umiejętności wychowawczych w celu efektywniejszej pomocy edukacyjnej dzieciom |
|
|
Term
| 82. Jakie są zadania psychologa w szkole? |
|
Definition
| prowadzenie badań i działań diagnostycznych, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych; diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, udzielanie pomocy psychologiczno - pedagogicznej, działania profilaktyki uzależnień, minimalizowanie skutów zaburzeń, inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych w styuacjach kryzysowych, pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i zaopiekowywaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów, wspieranie nauczycieli w udzielaniu pomocy pedagogiczno - psychologicznej |
|
|
Term
| 82. Jakie są stopnie awansu zawodowego nauczyciela (psychologa szkolnego)? |
|
Definition
* Zmiany co kilka lat – obecnie od 2022 brak stopni stażysty i kontraktowego,
* nauczyciel początkujący (4 lata) – opieka MENTORA – nauczyciela, nie psychologa!
* Możliwość pracy w roli zawodowej psychologa szkolnego powiązana z akceptacją ze strony osób bez wykształcenia psychologicznego |
|
|
Term
| 82. W jaki sposób psychologowie szkolni są odbierani przez uczniów? |
|
Definition
* Niejasna rola psychologa
* Psycholog jest odbierany jako element systemu – zagrożenie konsekwencjami konsultacji
* Nauczyciel, jeśli autentycznie pomaga, to jest traktowany jako wyjątek
* Brak wiedzy gdzie się zwrócić, gdy psycholog łamie prawa ucznia
* Zbyt duży dysonans w systemie – osoby pro i anty psychologia |
|
|
Term
| 82. Jak wygląda udostępnianie danych o uczniu innym osobom niż rodzice? |
|
Definition
* Warunki udostępniania informacji o uczniach osobom innym niż rodzice np. osobie upoważnionej przez rodziców ustala sama szkoła.
* Powinno być to przedmiotem regulacji statutu.
* Przy czym zakres danych osobowych udostępnianych osobie trzeciej nie może być szerszy niż jest to niezbędne do realizacji zadań nałożonych przepisami prawa na rodzica wnioskującego o udostępnienie danych, dotyczyć spraw innych niż związane z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dzieckiem. |
|
|
Term
| 82. Co się dzieje w przypadku braku zgody opiekuna prawnego na kontynuowanie udzielania pomocy dziecku? |
|
Definition
* zaniechanie działań przedmiotem oceny moralnej,
* brak działań uderza w dobro dziecka
* Dyrektor ma obowiązek skierować wniosek do sądu
rodzinnego o wgląd w sytuację rodzinną dziecka(art. 572 § 1-2 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania
cywilnego). |
|
|
Term
| 82. Jakie są przykłady łamania kodeksu etyki w działaniach szkoły? |
|
Definition
* Ignorowanie / nieświadomość jego istnienia
* Diagnoza pomimo braku kopetencji w danym zakresie - brak wiedzy, np. o rozwoju człowieka w zakresie emocji, procesów poznawczych
* Traktowanie uczniów jako poligonu doświadczalnego - stosowanie metod intnuicyjnie, “testowanie” narzędzi diagnostycznych - nienaukowych, “sprawdzanie” reakcji uczniów na własne autorskie pomysły
* Konflikt interesów (niezależność zawodu - jak się ma do społeczności pedagogów w placówce)
* Brak informacji odnośnie możliwości odmowy działań
* Przeprowadzanie interwencji mimo werbalnej niechędzi, domniemana zgoda ucznia
* Funkcje punitywne, psycholog jako ostatni etap sankcji ;-; sad actually
* Psycholog odwołuje spotkanie z uczniem, aby iść na lekcję
* Brak prywatności w gabinecie, praca razem z pedagogiem
* Brak gabinetu!
* Konieczność raportowania w dziennieku psychologa działań wobec odbiorców
* Ferie, wakacje, zmiany planów lekcji, konieczność ,,zwolnienia” ucznia z lekcji - automatycznie dowiaduje się o udzielaniu pomocy nauczyciel |
|
|
Term
| 83. Jakie są obowiązki psychologa w mediach? |
|
Definition
1.Edukacja i popularyzacja wiedzy psychologicznej
Wyjaśnianie mechanizmów psychologicznych w przystępny sposób.
Obalanie mitów i stereotypów na temat zdrowia psychicznego.
Promowanie rzetelnych informacji opartych na badaniach naukowych.
2.Wsparcie psychologiczne (ale nie terapia!)
Psycholog może udzielać ogólnych porad i wskazówek, ale nie powinien diagnozować ani prowadzić terapii w mediach.
Wskazywanie, gdzie szukać profesjonalnej pomocy (np. kontakt do specjalistów, infolinie kryzysowe).
3.Analiza społecznych i medialnych zjawisk
Komentowanie wydarzeń społecznych, kryzysów i zjawisk psychologicznych w mediach.
Wyjaśnianie konsekwencji np. fake newsów, hejtu w internecie czy wpływu mediów na psychikę.
4.Etyczne przedstawianie problemów psychicznych
Unikanie sensacyjnego i stygmatyzującego języka.
Niepowielanie stereotypów na temat chorób psychicznych.
Wrażliwość w omawianiu tematów trudnych (np. samobójstwa, traumy). |
|
|
Term
| 83. Jakie zasady etyczne obowiązują psychologa w mediach? |
|
Definition
1. Odpowiedzialność za słowo
Psycholog powinien przedstawiać rzetelne informacje oparte na naukowych dowodach.
Unikać powierzchownych, sensacyjnych lub błędnych interpretacji.
2. Poszanowanie prywatności i godności
Unikać publicznego omawiania indywidualnych przypadków bez zgody.
Chronić prywatność osób, o których mówi (np. zmieniać dane w celu anonimizacji).
3. Niezależność i brak komercjalizacji
Nie wykorzystywać swojej pozycji w mediach do reklamowania własnych usług w sposób nieetyczny.
Nie promować niesprawdzonych metod terapeutycznych lub szkodliwych trendów psychologicznych.
4. Unikanie pseudonauki
Psycholog nie powinien propagować niezweryfikowanych teorii (np. astrologii, hipnozy jako uniwersalnej metody leczenia, NLP jako naukowej techniki psychologicznej).
Powinien dystansować się od fake newsów i nierzetelnych źródeł.
5. Zachowanie profesjonalnych granic
Nie nawiązywać relacji terapeutycznych z osobami poznanymi w mediach społecznościowych.
Nie udzielać diagnoz ani szczegółowych porad w przestrzeni publicznej – media nie zastępują terapii. |
|
|
Term
| 83. Z jakimi zagrożeniami może się mierzyć psycholog w mediach? |
|
Definition
1. Upraszczanie i spłycanie problemów
W mediach często brakuje miejsca na pogłębioną analizę, co może prowadzić do nadmiernych uproszczeń.
Psycholog musi uważać, aby nie redukować poważnych problemów psychicznych do prostych rozwiązań.
2. Manipulacja i populizm
Niektóre media mogą wykorzystywać psychologów do wspierania sensacyjnych narracji.
Psycholog powinien dbać o to, by jego wypowiedzi nie były wyrwane z kontekstu i manipulowane.
3. Presja społeczna i hejt
Występując w mediach, psycholog może spotkać się z krytyką lub hejtem, szczególnie gdy porusza kontrowersyjne tematy.
Ważne jest, aby zachować profesjonalizm i nie wdawać się w internetowe konflikty.
Odpowiedzialne wystąpienia w mediach |
|
|
Term
| 83. W jaki sposób psycholog może etycznie występować w mediach? |
|
Definition
Zadaniem psychologów jest EDUKOWANIE społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego, relacji międzyludzkich i mechanizmów psychologicznych, ale także dbanie o etyczne przedstawianie tych zagadnień.
- psycholog powinien rzetelnie i zgodnie z prawdą przedstawiać własne kompetencje zawodowe
- nie może w reklamie zawierać informacji na temat skuteczności stosowanych metod
- powinien zachować szczególną ostrożność, wybierając miejsce umieszczenia reklamy prowadzonych przez siebie usług.
Udzielając porady lub wypowiadając się jako ekspert w mediach, psycholog upewnia się, że jego wystąpienie opiera się na PROFESJONALNEJ wiedzy i doświadczeniu oraz jest zgodne z zawodowymi standardami etycznymi. Podkreśla, że RELACJA profesjonalna nie została nawiązana (standard 5.04 – Wypowiedzi w mediach; APA, 2010).
PRZYKŁAD CZEGO NIE ROBIĆ:
- lekkomyślne wypowiedzi w mediach społecznościowych,
- wyrażanie opinii prywatnych w formie publicznej
- brak odpowiedzialności wobec środowiska |
|
|
Term
82. W jaki sposób możemy postępować etycznie w praktycze psychologa szkolnego?
ultimate odpowiedź na WSZYSTKIE dylematy |
|
Definition
* kierować się nadrzędną zasadą - DOBRO ODBIORCY
* wziąć odpowiedzialność za pomoc psychologiczną w szkole ze wszystkimi tego konsekwencjami
* unikać konfliktów interesów - ograniczyć kontakty prywatne (np. z nauczycielami)
* dostarczać wiedzę naukową innym nauczycielom
* współpracować z Powiatową Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną (PPPP) i korzystać z ich wsparcia
* nie bać się postawić granic!
* dbać o dobrostan uczniów
* dbanie o warunki pracy - wyciszkony gabinet w ustronnym miejscu szkoły
* niezależność zawodowa, pewność siebie
* aktywność na polu systemowym - zgłaszanie propozycji działań do Dyrekcji i organu prowadzącego szkoły
* śwoadpmpść zadań - np. rozmowy dyscyplinarne nie znajdują się w zakresie zadań psychologa szkolnego
* ograniczanie się w informacjach dla rodziców i nauczycieli w prowadzonej pomocy psychologicznej do wniosków i zaleceń odnoszących się do pracy z dzieckiem w celu stymulowania rozwoju i zapewnnienia mu odpowieniego do potrzeb wsparcia |
|
|
Term
| Jakie procesy wewnętrzne i zewnętrzne mogą wpływać na podejmowanie decyzji moralnych przez psychologa? |
|
Definition
* Konformizm normatywny
* Wypalenie zawodowe
* Własny system wartości
* Alkohol
* Tłum
* Pośpiech
* Neurony lustrzane |
|
|
Term
| 70. i 71. Jakie są przykłady łamania zasady poszanowania prawi godności ludzkiej i dobra odbiorcy działań (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Używanie określeń „musisz, powinieneś, zrób”
* Wadliwe przekonania np. iż pokolenie XYZ: wie mniej, jest
leniwe, nudne itd.
* Nakłanianie do np. posiadania dzieci, założenia rodziny,
spróbowania „inaczej” – jakość życia rozumiana
wartościująco |
|
|
Term
| 72. Jakie są przykłady łamania zasady kompetencji (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Nieczytanie, brak szkolenia się, psycholog osiadł na
laurach lub hierarchia wartości uległa zmianie
* Realizowanie celu (badań, diagnozy) za wszelką cenę,
pomimo braku wiedzy, umiejętności, narzędzi
* Brak przekierowania klientów do innych psychologów
* Przyjmowanie osób z grup, wobec których przejawia się
wyraźne poglądy |
|
|
Term
| 73. Jakie są przykłady łamania zasady odpowiedzialności (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Lekkomyślne wypowiedzi w mediach społecznościowych,
wyrażanie opinii prywatnych w formie publicznej – brak
odpowiedzialności wobec środowiska
• Firmowanie swoim zawodem udziału w akcjach, programach,
działaniach firm prywatnych – podważanie zaufania
społecznego
• Brak reakcji na działania kolegów/koleżanek w pracy lub
przeciwnie – znieważanie przedstawicieli zawodu publicznie
• Brak asertywności wobec współpracowników z innych
dziedzin np. pedagoga, psychiatry, pracownika socjalnego |
|
|
Term
| 74. i 75. Jakie są przykłady łamania zasady uczciwości i solidarności zawodowej (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Prowadzenie badań naukowych dla prestiżu a nie w celu
poprawy sytuacji/dobrobytu człowieka
• Udzielanie pomocy osobom bliskim, przyjaciołom i rodzinie,
nie jest asertywny • Współpracowanie z klientami, wobec których mamy pełne
przekonanie o ich wadliwości w kwestii np. wyznania
• Nieinformowanie klienta o tym, w jakim nurcie podejmowana
jest praca • Nieinformowanie o braku dyplomu, statusie jeszcze studenta
itd. • Spostrzeganie innych przedstawicieli zawodu jako
zagrożenia dla własnych interesów, brak dzielenia się wiedzą |
|
|
Term
| 76. Jakie są przykłady łamania zasady autonomii i podmiotowości (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Dewaluacja doświadczeń starszej osoby i prezentowanie psychologii jako
jedynej słusznej drogi • Pogarda wobec osoby uzależnionej jako „winnej sobie samej”
• Podważanie odczuć i emocji klienta
• Niechęć do udzielania pomocy osobom o niższym statusie niż słabszych
zdolnościach poznawczych z uwagi na konieczność dostosowania
używanego języka
• Wykorzystywanie znajomości z klientem do np. załatwienia spraw
w urzędzie, poprawy sytuacji swoich bliskich itp.
• Przeprowadzanie interwencji pomimo niewerbalnej niechęci, domniemana
zgoda
• Brak zawierania kontraktu
• Nieokreślenie ram udzielanej pomocy – czasu, miejsca, form pracy
Nieinformowanie o tajemnicy zawodowej i zasadach jej nieobowiązywania
(zagrożenie zdrowia i życia)
• Udzielanie nadmiaru informacji profesjonalnych, zarzucanie klienta
wiedzą psychologiczną bez wyraźnych ku temu powodów
• Nie zwracanie uwagi w kontakcie z klientem na to czy rozumie on
komunikaty psychologa (szczególnie nie dbanie o analizę wieku
rozwojowego)
• Nieaktualizowanie kontraktu, gdy zajdą zmiany w relacji z klientem
• Psycholog konfrontuje klienta z informacją na jego temat w sposób
naruszający jego wolę |
|
|
Term
77. Jakie są przykłady łamania zasady prywatności
i poufności (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Dopytywanie o szczegóły sytuacji, relacji, związków
z czystej ciekawości
• Ekspresyjne witanie się z klientem w prywatnych
okolicznościach
• Zawieranie wyników surowych uzyskanych w testach
przez klienta w ogólnych raportach
• Przechowywanie laptopa prywatnego z danymi
niezabezpieczonymi hasłem, zabieranie „pracy” na
wakacje
• Funkcjonowanie w innym systemie i udostępnianie
informacji o uczniu np. nauczycielom
• Wykładowca przekazuje informacje o studencie innym
studentom |
|
|
Term
78. Jakie są przykłady łamania zasady wysokiej jakości
działań psychologicznych (wg szanowniej Kariny)? |
|
Definition
* Używanie metody terapeutycznej bez udziału w szkoleniu, niepełne
przygotowanie
• Brak zainteresowania innym obszarem nauki np. medycznymi aspektami
anoreksji i bulimii jednocześnie prowadząc terapie osób na nie
chorujących
• Korzystanie z wątpliwej jakości szkoleń lub studiów na „szybko i łatwo”
• Wchodzenie w inne role względem klienta np. randkowanie z klientami • Brak obiektywizmu np. diagnozowanie dzieci osób, wobec których mamy
oczekiwania np.
w zakresie rozpatrzenia sprawy prywatnej • Przyjmowanie zbyt wielu klientów w dniu, tygodniu – spadek jakości
związany jest z gorszym funkcjonowanie procesów poznawczych
• Używanie starych testów, bo tak robią wszyscy w danym miejscu pracy
Niebranie wolnego, urlopu, ignorowanie własnych objawów
• Uwzględnianie w swojej pracy metod pseudonaukowych
• Żałuje finansów na superwizję
• Tworzy aurę tajemniczości, nie informuje o metodach
• Zgubił dyplom i nie jest zainteresowany jego pozyskaniem |
|
|
Term
| Jak psycholog jest chroniony przez kodeks PTP? |
|
Definition
a) Nikt poza klientem i wyjątkami wskazanymi prawem nie ma prawa oczekiwać od
nas podania informacji, które uzyskaliśmy w toku świadczenia usług
psychologicznych
b) Mamy prawo ODMÓWIĆ wykonania czynności zawodowych np. ze względu na
brak kompetencji, konflikt interesów czy potencjalną szkodę dla klienta |
|
|
